Γιατί η Δύση θέλει να ρίξει τον Καντάφι – Τι τρέμει η Άγκυρα – Γιατί οι ΗΠΑ ευνοούν τις εξεγέρσεις

Του Σταύρου Λυγερού

Το εξεγερσιακό τσουνάμι «πνίγει» τα τουρκικά σχέδια.

Του Σταύρου Λυγερού

Επισήμως, η επιχείρηση «Αυγή της Οδύσσειας» δεν έχει ως επίσημο στόχο την ανατροπή του καθεστώτος Καντάφι. Είναι σαφές, όμως, ότι πιθανότητες ενός συμβιβασμού, που θα περιλαμβάνει τη παραμονή του στην εξουσία, καθίστανται αμελητέες. Όπως ήταν αναμενόμενο, η δυναμική της εμπλοκής οδηγεί τις δυτικές δυνάμεις να υπερβούν την εντολή του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Το γεγονός αυτό μειώνει τις πιθανότητες η Λιβύη να διχοτομηθεί de facto, αν και η περίπτωση αυτή δεν μπορεί να αποκλεισθεί. Η δυτική επέμβαση απομακρύνει το ενδεχόμενο οι καθεστωτικές δυνάμεις να καταπνίξουν την επανάσταση. Από την άλλη, μένει να αποδειχτεί στην πράξη εάν οι επαναστατικές δυνάμεις είναι ικανές να καταλάβουν τη Τρίπολη.

Προς το παρόν, στο έδαφος το στρατιωτικό πλεονέκτημα παραμένει στα χέρια του Καντάφι. Εάν δεν είχε μεσολαβήσει η δυτική επέμβαση, το πιθανότερο είναι ότι η επανάσταση θα είχε καταπνιγεί στο αίμα. Με τη βοήθεια μισθοφόρων από τη Μαύρη Αφρική και χρησιμοποιώντας όλα τα διαθέσιμα οπλικά συστήματα, το καθεστώς κατάφερε όχι μόνο να αναχαιτίσει την προέλαση των αντίπαλων του, αλλά και να περάσει στην αντεπίθεση. Καθοριστικό ρόλο έπαιζε το γεγονός ότι με διάφορα μέτρα ο Καντάφι απέτρεψε την αποσκίρτηση πρόσθετων στρατιωτικών μονάδων. Από τη στιγμή που κατάφερε να ελέγξει τον κορμό των ενόπλων δυνάμεων, η εξέλιξη ήταν προδιαγεγραμμένη. Οι επαναστάτες διακρίνονται για τον ενθουσιασμό και την αυτοθυσία τους, αλλά από επιχειρησιακής απόψεως είναι αδύναμοι.

Νέα Δυναμική.

Προφανώς, το κίνητρο της Δύσης δεν ήταν μόνο η αποτροπή μιας ανθρωπιστικής καταστροφής. Είναι δεδομένο ότι υπάρχει και η σκοπιμότητα ελέγχου του εξαιρετικής ποιότητας λιβυκού πετρελαίου. Υπάρχουν, όμως, και γεωπολιτικοί λόγοι. Από την έκβαση των συγκρούσεων δεν θα κριθεί μόνο το μέλλον της Λιβύης, θα κριθούν και οι ισορροπίες στη Μέση Ανατολή. Εάν ο Καντάφι κατέπνιγε την επανάσταση, το εξεγερσια­κό κύμα θα παλινδρομούσε και θα εκτονωνόταν. Αντιθέτως, η ανατροπή του καθεστώτος θα προσδώσει μια νέα δυναμική στο εξε­γερσιακό κύμα, το οποίο έχει δείξει ότι δεν κάνει εξαιρέσεις. Με τον ίδιο τρόπο που απειλεί αντιαμερικανικά καθεστώτα, απειλεί και φιλοαμερικανικά, όπως το Μπαχρέιν. Όλα δείχνουν, όμως, ότι η κυβέρνηση Ομπάμα έχει επιλέξει να διευκολύνει το κύμα αλλαγής που σαρώνει τον αραβικό κόσμο. Οι Αμερικανοί έχουν υιοθετήσει χαμηλούς τόνους, αλλά έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στο διπλωματικό επίπεδο και βεβαίως πρωταγωνιστούν στο στρατιωτικό. Η Ουάσινγκτον εργάσθηκε παρασκηνιακά για να πείσει τον Αραβικό Σύνδεσμο να ταχθεί υπέρ του ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας, αλλά και για να εξασφαλίσει τη συμμετοχή δυνάμεων από αραβικές χώρες.

Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, η ανατροπή του καθεστώτος Καντάφι θα προσδώσει πρόσθετη δυναμική στο εξεγερσιακό κύμα. Κατά πάσα πιθανότητα, η πυρκαγιά θα φουντώσει στις χώρες του Κόλπου, με απρόβλεπτες συνέπειες όχι μόνο για τις γεωπολιτικές ισορροπίες, αλλά και για τη διεθνή οικονομία, λόγω πετρελαίου. Οι Αμερικανοί το γνωρίζουν, αλλά ξεπέρασαν τις επιφυλάξεις τους, ελπίζοντας ότι θα ελέγξουν τις εξελίξεις και στο τέλος θα εξέλθουν με αυξημένη επιρροή.

Η αποσταθεροποίηση της περιοχής, που καταλαμβάνει ο αραβικός κόσμος, υποχρεώνει όχι μόνο τις μεγάλες, αλλά και τις τοπικές δυνάμεις να προσαρμόσουν τις πολιτικές τους. Αυτά αφορά πρωτίστως την Τουρκία του Ερντογάν, η οποία δεν έχει κρύψει τη φιλοδοξία της να καταστεί σημείο αναφοράς και ηγεμονική δύναμη στον μεταοθωμανικό χώρο. Για τον σκοπό αυτό εξώθησε σε ρήξη τις σχέσεις της με το Ισραήλ, με σκοπό να κερδίσει την καρδιά των απανταχού μουσουλμάνων.

Παραλλήλως, πραγματοποίησε εντυπωσιακά ανοίγματα προς αντιδυτικές χώρες, όπως το Ιράν και η Συρία. Τα ανοίγματα αυτά, βεβαίως, υπαγορεύθηκαν κυρίως από την επιδίωξη της Άγκυρας να συντονίσει τη δράση της μ’ αυτές τις χώρες, ώστε να καταστεί αποτελεσματικότερη η αντιμετώπιση του κουρδικού αλυτρωτισμού.

Η κυβέρνηση Ερντογάν ήταν ε­ξαρχής αντίθετη με τη δυτική επέμβαση στη Λιβύη όχι μόνο λό­γω της προσέγγισης της με το καθεστώς Καντάφι και των μεγάλων τουρκικών οικονομικών συμφερόντων στη Λιβύη. Ήταν και λόγω της δικαιολογημένης εκτίμησης ότι, εάν πέσει το καθεστώς Καντάφι, η τύχη του καθεστώτος Ασαντ θα έχει κριθεί. Στη Συρία έχουν ήδη πραγματοποιηθεί μαχητικές διαδηλώσεις, στις οποίες το καθεστώς απάντησε με σκληρή καταστολή. Είναι μάλλον απίθανο, όμως, ο Άσαντ να συνεχίσει την ίδια σκληρή γραμμή εάν ο Καντάφι έχει κακό τέλος.

Κουρδικό… πορτοκάλι.

Εάν πέσει το καθεστώς Άσαντ, η δυτική επιρροή θα αυξηθεί σημαντικά στη Συρία, προκαλώντας αντίστοιχη μείωση της επιρροής που σήμερα ασκεί η Άγκυρα. Σημαντικό πλεονέκτημα θα αποκτήσουν συνολικά οι Κούρδοι. Το κουρδικό κρατίδιο στο Βόρειο Ιράκ θα εξασφαλίσει πρόσβαση στη θάλασσα και ως εκ τούτου δεν θα εξαρτάται, όπως σήμερα, από την Άγκυρα. Το ίδιο θα ισχύσει και συνολικά για το Ιράκ, γεγονός που θα περιορίσει τη σημασία της Τουρκίας για τις ΗΠΑ. Παραλλήλως, θα ευνοηθεί και το κουρδικό κίνημα στην Τουρκία, αφού στα νώτα του (στη Συρία και στο Ιράκ) θα έχει όχι μόνο κουρδικούς πληθυσμός, αλλά και φιλικές συνθήκες. Το γεγονός αυτό αναπόφευκτα θα κλιμακώσει περαιτέρω και τις πιέσεις που ήδη ασκούν οι Κούρδοι της Τουρκίας για πολιτική αυτονομία.

Όπως φάνηκε από τη σπουδή του Τούρκου προέδρου Γκιουλ να επισκεφθεί το Κάιρο λίγο μετά την ανατροπή του Μουμπάρακ, η Άγκυρα είναι αποφασισμένη να ρίξει γέφυρες και να αποκτήσει ερείσματα στα μεταλλαγμένα από τις εξεγέρσεις καθεστώτα. Η κυβέρνηση Ερντογάν «πουλάει» στους Δυτικούς τη θεωρία ότι το τουρκικό μοντέλο είναι η λύση στο πρόβλημα μετάβασης που έχει προκύψει στον αραβικό κόσμο. Προσπαθεί να τους πείσει να της αναθέσουν την «εργολαβία», με το επιχείρημα ότι η νεοοθωμανική Τουρκία και ταιριάζει στους Άραβες και βολεύει τη λύση.

Το διπλωματικό αυτό εγχείρημα δεν προσκρούει μόνο στην αντίθεση του Ισραήλ. Προσκρούει και στις επιφυλάξεις τόσο των Αμερικανών όσο και των Ευρωπαίων. Η επιτυχία της τουρκικής διπλωματίας θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό και από τον χώρο που θα της αφήσει η Ουάσινγκτον. Υπάρχει, όμως, και μία πτυχή που αφορά άμεσα την Ελλάδα.

Υπενθυμίζουμε ότι επί Μουμπάρακ η Αίγυπτος διαπραγματευόταν με την Τουρκία την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, παρ’ ότι η ύπαρξη του Καστελόριζου αποκόπτει την τουρκική από την αιγυπτιακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ). Πριν αρχίσει διαπραγματεύσεις με την Άγκυρα, το Κάιρο όφειλε να περιμένει ή μία ελληνοτουρκική συμφωνία οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών ή μία απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου για την επήρεια του Καστελόριζου στην οριοθέτηση. Μένει να φανεί ποια θα είναι η στάση της νέας αιγυπτιακής κυβέρνησης.

Ο Κόλπος της Σύρτης.

Η τουρκική διπλωματία έχει επηρεάσει και τη στάση του καθεστώτος Καντάφι στις ελληνολιβυκές συνομιλίες για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών. Ενώ καταχρηστικά έκλεινε τον γιγαντιαίο κόλπο της Σύρτης με γραμμή βάσης και άρχιζε τη μέτρηση των θαλασσίων ζωνών από εκεί και πέρα, δεν αναγνώριζε ότι η Γαύδος πρέπει να συνυπολογισθεί στην οριοθέτηση!

Οι αλλαγές που έχει επιφέρει σε αραβικά καθεστώτα του Μαγκρέμπ το εξεγερσιακό κύμα, εκτός των άλλων, χαλάνε το κλίμα περικύκλωσης της Ελλάδας, που η τουρκική διπλωματία είχε δημιουργήσει για το ζήτημα των θαλασσίων ζωνών. Αυτός είναι από μόνος του λόγος για τον οποίο η Αθήνα δεν έπρεπε να απουσιάζει από τις τεκτονικές αλλαγές που συντελούνται στη γειτονιά μας.

Ένας πρόσθετος λόγος είναι ότι οι Τούρκοι επιχειρούν να δημιουργήσουν εντυπώσεις και να εγγράψουν υποθήκες σε βάρος ελληνικών συμφερόντων. Όπως είναι γνωστό, αρχικά τήρησαν αρνητική στάση, παρεμποδίζοντας και τη διαδικασία λήψης αποφάσεων στο NATO, Όταν διαπίστωσαν ότι δεν μπορούσαν να αποτρέψουν τη δυτική επέμβαση, αποφάσισαν να συμμετάσχουν, ζητώντας να αναλάβουν τον έλεγχο της θαλάσσιας περιοχής μεταξύ Κρήτης και Βεγγάζης.

Η κίνηση των Τούρκων συνδέεται με τις σοβαρές ενδείξεις ότι η θαλάσσια αυτή περιοχή κρύβει στον βυθό της μεγάλα κοιτάσματα φυσικού αερίου. Η Άγκυρα δεν έχει κανένα έρεισμα να διεκδικήσει μια περιοχή που θα χωρισθεί μεταξύ Ελλάδας και Λιβύης, αλλά είναι σαφές ότι με την έντονη ναυτική παρουσία τους επιδιώκουν ένα ρόλο. 
ΠΗΓΗ