ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ
ΑΡΘΡΑ ΕΔΗΚ
ΕΘΝΙΚΑ
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ
ΣΧΟΛΙΑ
ΔΙΑΦΟΡΑ
ΕΝΕΡΓΕΙΑ
«Γνωρίστε την αλήθειαν,
και η αλήθεια θα σας ελευθερώσει»
Η ΣΙΚΕ ΣΥΣΚΕΨΗ ΤΟΥ 1974
Του Φώτη Παπαφώτη
Δημοσιεύονται ΑΣΧΟΛΙΑΣΤΑ τα ΑΠΟΡΡΗΤΑ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΗΣ ΣΥΣΚΕΨΗΣ ΤΩΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΝ ΚΥΠΡΟΥ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑΣ η οποία έγινεν στην Αθήνα στις 30 Νοεμβρίου και 1 Δεκεμβρίου 1974.
Μακαριώτατος:
Όσα ελέχθησαν ήσαν λίαν διαφωτιστικά. Μεταβαίνων εις Κύπρον θα καταβάλω κάθε προσπάθειαν δημιουργίας κλίματος κατευνασμού. Ουδείς θα διωχθή. Δεν επιθυμώ δίκας. Θα επιδείξω πνεύμα καλής θελήσεως. Εν πάση περιπτώσει δεν ανησυχώ ιδιαιτέρως διά την εσωτερικήν κατάστασιν. Θα δοκιμάσω βαθυτάτην θλίψιν εάν, παρά τα διαδραματισθέντα, ημείς εξακολουθήσωμεν να έχωμεν διχονοίας και διενέξεις. Εις την Κύπρον θα προσπαθήσω να έχω συναντήσεις με μερικούς από τους αντιτιθεμένους, με την ελπίδα να επιτύχω ενότητα. Η ΕΟΚΑ Β΄ προ του πραξικοπήματος εβοηθείτο από την ηγεσίαν της Εθνικής Φρουράς και μερίδα του δικτατορικού καθεστώτος. Παρά την υποστήριξιν αυτήν, εν τούτοις, η ΕΟΚΑ Β΄ ευρίσκετο υπό διάλυσιν. Την τελευταίαν προ του πραξικοπήματος εβδομάδα είχαν γίνει πολλές συλλήψεις από πληροφορίας των ιδικών των στελεχών. Και τούτο παρά την υποστήριξιν την οποίαν είχαν. Αρκεί να αναφέρω ότι επέλεγον τα στελέχη των μέσα από τα στρατόπεδα και ωπλίζοντο από τους Έλληνας αξιωματικούς. Ελπίζω με την πολιτικήν υφέσεως και ειρηνεύσεως να επιτύχω. Εάν, όμως, ούτοι συνεχίζουν, τότε θα λάβω μέτρα. Τα μέτρα θα είναι διά το μέλλον όχι διά το παρελθόν. Δεν έχω μεγάλας ανησυχίας. Ποιοί όμως είναι οι σκοποί των; Ίσως το πρόσχημα ότι πρέπει να κρατήσουν τον οπλισμόν των διά να κάνουν ανταρτοπόλεμον. Τούτο θα είναι καταστρεπτικόν. Οι Τούρκοι δεν είναι Άγγλοι, θα λάβουν μέτρα εξοντωτικά εναντίον μας. Είναι όμως δυνατόν να έχωμεν πληροφορίας και περί της χρηματοδοτήσεώς των. Εις το παρελθόν έπαιρναν χρήματα και από την Ελλάδα και από το εξωτερικόν. Ίσως σκοπός των χρηματοδοτών των είναι να υπάρχη ανωμαλία εν Κύπρω. Ίσως για μερικούς από τα στελέχη της ΕΟΚΑ Β΄ η ανταρτική δράσις να έχη αποβή βιοποριστικόν επάγγελμα. Οπωσδήποτε δεν είναι μεγάλαι αι ανησυχίαι μου διά το εσωτερικόν πρόβλημα.
Καραμανλής:
Ποίοι είναι οι αριθμοί;
Μακαριώτατος:
Έχουν περισσότερα όπλα απ’ όσοι είναι οι ίδιοι. Πάντως είναι λίγοι.
Παπαδόπουλος:
Δεν υπερβαίνουν τους 300.
Αβέρωφ:
Και αυτοί εάν έχουν ασφάλειαν δεν θα κινηθούν.
Μακαριώτατος:
Δυστυχώς και οι λεγόμενοι ημέτεροι έχουν αρκετά όπλα και ισχυρίζονται ότι τα έχουν διά άμυναν. Αλλά και οι άλλοι ισχυρίζονται το αυτό. Εγώ θα προβώ εις γενικόν αφοπλισμόν και θα είμαι αυστηρότατος ακόμη και διά τους ημετέρους. Δυστυχώς όταν έγινεν η εισβολή τα όπλα ήσαν εις χείρας της ΕΟΚΑ και όχι εκείνων οι οποίοι θα επολέμουν τους εισβολείς. Αυτά διά το εσωτερικόν μέτωπον. Όσον αφορά το πολιτικόν θέμα, είμεθα υποχρεωμένοι να αρχίσωμεν από μίαν πραγματικότητα την οποίαν δεν δυνάμεθα να παραγνωρίσωμεν. Οι Τούρκοι κατέχουν το 40% της νήσου. Δεν μπορούμε να τους εκδιώξωμεν διά των όπλων. Δεν συμμερίζομαι μερικάς απόψεις αι οποίαι εκφράζονται εν Ελλάδι και εν Κύπρω, ότι δηλαδή η Ελλάς θα ηδύνατο ίσως αργότερον διά πολέμου να εκδιώξη εκ της Κύπρου τους Τούρκους.
Καραμανλής:
Εάν υπήρχε δυνατότης θα το επεδιώκαμεν. Αλλά δυστυχώς είναι απραγματοποίητον λόγω των γεωγραφικών δεδομένων. Σας αποκαλύπτω ότι εις τας 14 Αυγούστου απεφασίσαμεν την κήρυξιν του πολέμου κατά της Τουρκίας και ανεθέσαμεν εις το Επιτελείον την πραγματοποίησιν του εγχειρήματος. Κατόπιν όμως των συστάσεων του Επιτελείου εις τας 21 Αυγούστου το σχέδιον εματαιώθη.
Αβέρωφ:
Εις τας 14 Αυγούστου ο Πρόεδρος έλαβε την απόφασιν. Εγώ διεφώνησα. Ο Πρόεδρος επέμεινε να στείλωμεν μιαν μεραρχίαν εις την Κύπρον. Εζητήσαμεν από τους Άγγλους αεροπορικήν κάλυψιν. Οι Άγγλοι απέρριψαν το αίτημά μας. Κατόπιν τούτου ο Πρόεδρος εισηγήθη να επιβώμεν εκείνος (ο κ. Καραμανλής) και εγώ της νηοπομπής και να πάμε στην Κύπρο. Βέβαιοι ότι οι Τούρκοι δεν θα μας εβομβάρδιζαν εφ’ όσον θα εκάναμεν γνωστόν ότι ο κ. Καραμανλής θα επέβαινε της νηοπομπής. Τελικώς όμως επείσθημεν περί του ματαίου της επιχειρήσεως.
Μακαριώτατος:
Τίθεται λοιπόν σήμερον το ερώτημα: Να δεχθώμεν γεωγραφική Ομοσπονδίαν; Και ποίον ποσοστόν μπορούμε να επιτύχωμεν. Εάν οι Τούρκοι πρόκειται να μας επιστρέψουν μόνον το 10% των όσων κατέλαβον και ημείς να υπογράψωμεν, τότε είναι προτιμότερον να έχουν το 40% χωρίς να υπογράψωμεν. Το να δεχθώμεν κατ’ αρχήν την Ομοσπονδίαν και να αρχίσωμεν το παζάρι διά την έκτασιν, τούτο είναι κακή πολιτική. Αφ’ ης στιγμής δεχθώμεν την αρχήν της γεωγραφικής Ομοσπονδίας αποδυναμούται η θέσις μας ως Κράτους. Ήδη σήμερον μας αποκαλούν Ελληνοκυπριακήν διοίκησιν και όχι κράτος. Η τακτική των Τούρκων είναι: Δεχθήτε
την αρχήν της γεωγραφικής Ομοσπονδίας και εν συνεχεία συζητούμεν την έκτασιν και μετά διαπραγματευόμεθα τον αριθμόν του πληθυσμού εκάστης εκτάσεως. Επί εξ περίπου χρόνια εσυζητούσαμεν το σχέδιον της Τουρκικής Ομοσπονδίας. Πολλοί μας κατηγορούν ότι τόσα χρόνια εσυζητούσαμε το σχέδιον χωρίς να υπογράψωμεν, ενώ πολλές φορές είχαν πλησιάσει πολύ οι απόψεις μας. Αλλά πώς μπορούσαμε να υπογράψωμεν όταν η Χούντα και όλοι οι Έλληνες αξιωματικοί της Εθνικής Φρουράς υπέσκαπταν τας συμφωνίας, έβαλλον κατά των συνομιλιών και με υπενόμευον; Εάν υπέγραφα θα έκαμναν ενωρίτερον το πραξικόπημα.
Καραμανλής:
Επί Παπαδοπούλου δεν νομίζω ότι θα εγίνετο αυτό.
Μακαριώτατος:
Ναι, αλλά η πρόοδος εις τας μετά των Τουρκοκυπρίων διαπραγματεύσεις έγινεν αργότερα ότε και επλησιάσαμε πολύ εις τας απόψεις μας. Επί Ιωαννίδη όμως η στάσις της Εθνικής Φρουράς ήτο σαφώς εναντίον των συνομιλιών και εναντίον οιασδήποτε συμφωνίας. Δεν υποψιαζόμην το πραξικόπημα. Είχομεν άνεσιν να συζητώμεν και ίσως να επετυγχάναμεν περισσότερα. Με το πραξικόπημα όμως μπήκαμε σε τραγική περίοδο. Το πρώτον κεφάλαιον της θλιβερής αυτής ιστορίας το έγραψεν ο Γρίβας. Αλλά ποτέ δεν μπορούσε να γίνει πραξικόπημα χωρίς τη βοήθειαν της Ελληνικής κυβερνήσεως. Και πάλιν το πραξικόπημα θα απετύγχανε εάν δεν διέθεταν τεθωρακισμένα. Επίστευα ότι μάλλον θα με εδολοφόνουν παρά να κάνουν πραξικόπημα του οποίου προφανώς δεν εσκέφθησαν τας συνεπείας. Σπανίως τόσον ολίγοι άνθρωποι έχουν κάμει τόσον μεγάλο κακό. Το πραξικόπημα άνοιξε τις πόρτες να μπουν στην Κύπρο οι Τούρκοι. Αυτά αποτελούν πλέον ιστορίαν. Τώρα πρέπει να δούμε τι μπορούμε να περισώσουμε. Πιθανώς θα έπρεπε να συζητήσωμεν επί τριών υπαλλακτικών σχεδίων: (1) Το σχέδιον της λειτουργικής Ομοσπονδίας. Ίσως οι Τούρκοι το εδέχοντο εις το παρελθόν, δεν το δέχονται όμως σήμερον. Διά να φύγουν τα Τουρκικά στρατεύματα πρέπει προφανώς να επιτύχουν κάτι περισσότερον. (2) Το σχέδιον των πολλών καντονίων έχει τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματά του. Τα πολλά καντόνια έχουν το πλεονέκτημα ότι η κεντρική κυβέρνησις θα είναι ισχυροτέρα. Ποία όμως θα είναι η έκτασίς των; Εάν μας έλεγαν οι Τούρκοι ποία θα είναι η έκτασίς των, τότε θα ήτο ευχερέστερον να αποφασίσωμεν. Δεν μπορούμε όμως να θυσιάσωμεν την αρχήν του ενιαίου κράτους πριν γνωρίσωμεν τας απαιτήσεις των Τούρκων. (3) Το σχέδιον του ενός καντονίου του οποίου ο πληθυσμός θα είναι ανάλογος προς την πληθυσμιακήν αναλογίαν των Τουρκοκυπρίων αποκλείει προφανώς την επιστροφήν των προσφύγων οι οποίοι κατάγονται από την περιοχήν εκείνην. Άρα το εν καντόνιον πρέπει να λησμονηθή.
Μπίτσιος:
Ποίον είναι το μειονέκτημα, εφ’ όσον η έκτασίς του θα είναι αντίστοιχος προς την πληθυσμιακήν αναλογίαν των;
Μακαριώτατος:
Δεν θα πάνε οι Έλληνες που κατάγονται από την περιοχήν εκείνην στα σπίτια τους εφ’ όσον θα γίνει αμιγώς τουρκική περιοχή. Είμαι βέβαιος ότι δεν σκέπτονται την τουρκοποίησιν των 40%. Δεν επιστρέφουν όμως αμέσως το πλεονάζον του πραγματικού σχεδίου των διά λόγους διαπραγματευτικούς. Θα ήτο ευχής έργον να επιστραφή η επί πλέον περιοχή χωρίς δεσμεύσεις και ανταλλάγματα εκ μέρους ημών. Ο Κίσσινγκερ ήλπιζε εις ωρισμένας παραχωρήσεις άνευ ανταλλαγμάτων. Αλλά αι παραχωρήσεις αύται δεν ήσαν σοβαραί. Το γεγονός ότι σήμερον δεν υπάρχει Τουρκική κυβέρνησις είναι και αυτό εις βάρος μας. Δυστυχώς δύο φορές εδοκίμασεν ο Κίσσινγκερ να πάει στην Τουρκία, αλλά δεν υπήρχε κυβέρνησις. Τώρα μου είπε ότι σκέπτεται να πάει στην Τουρκία προ της 10ης Δεκεμβρίου, αλλά νομίζω και πάλιν δεν θα πραγματοποιηθή το ταξίδι του. Φοβούμαι, ότι μόνοι μας, ως Έλληνες Κύπριοι, να διαπραγματευθώμεν, χωρίς να μας βοηθούν άλλοι, και δη ο Κίσσινγκερ, δεν θα επιτύχωμεν. Ίσως μόνον διά της μεσολαβήσεως του αμερικανικού παράγοντος, και μάλιστα του Κίσσινγκερ θα έπρεπε να προχωρήσωμεν εις διαπραγματεύσεις. Διότι τότε θα είχομεν ενώπιόν μας ολοκληρωμένας τας τουρκικάς προτάσεις, και τότε θα μπορούσαμεν να δεχθώμεν ή να μη δεχθώμεν ένα ωρισμένον σχέδιον. Τούτο βέβαια αποτελεί την στρατηγικήν μας. Ανεξαρτήτως όμως τούτων, πώς θα μπορούσαμε τώρα, τόσον προώρως, να δεχθώμεν κάτι το οποίον είναι ολιγώτερον της αποφάσεως της Γενικής Συνελεύσεως των Ηνωμένων Εθνών, έστω και αν γνωρίζωμεν την σημασίαν των αποφάσεων αυτών.
Καραμανλής:
Ο κ. Κληρίδης και ο κ. Παπαδόπουλος γνωρίζουν καλύτερα.
Κληρίδης:
Εάν είναι μεταξύ ημών και ημών, αυτή είναι η εκτίμησις την οποίαν εκάμαμεν. Όσον αφορά ημάς και τους Τούρκους είμαι πεπεισμένος ότι οι Τούρκοι δεν θα δεχθούν οιανδήποτε λύσιν εκτός εάν δώσωμεν ένα μεγάλον καντόνιον προς βορράν με μετακίνησιν πληθυσμών, και αν δώσωμεν και άλλα μικρότερα καντόνια.
Μακαριώτατος:
Το θέμα τίθεται ως εξής: Να δεχθώμεν με μίαν μικράν διαφοράν και να υπογράψωμεν ή να μην υπογράψωμεν και να αναμείνωμεν;
Κληρίδης:
Εάν τα αφήσωμεν, τότε θα δημιουργηθούν τετελεσμένα γεγονότα και τουρκοποιείται το 40% της νήσου. Εν τω μεταξύ υπάρχουν πολλοί αστάθμητοι παράγοντες οι οποίοι επενεργούν εις βάρος μας. Όσον αφορά τους διεθνείς παράγοντας τα μεν Ηνωμένα Έθνη ουδεμίαν θετικήν αξίαν έχουν. Όσον αφορά την Αμερικανικήν κυβέρνησιν, αυτή είναι τεταγμένη σαφώς υπέρ Ομοσπονδίας με γεωγραφικήν βάσιν. Ίσως η Αμερική να είναι διατεθειμένη να πιέση ελαφρώς την Τουρκία διά περιορισμόν της κατεχομένης εκτάσεως. Δεν δέχεται όμως να ασκήση πίεσιν επί της Τουρκίας διά καντονιακόν σύστημα.
Μακαριώτατος:
Ο Κίσσινγκερ μου είπε ότι μέχρι της στιγμής δεν υπέβαλε συγκεκριμένον σχέδιον στους Τούρκους. Τον ηρώτησα εάν έχη συγκεκριμένον σχέδιον. Μου απήντησεν ότι δεν έχει σχέδιον και εζήτησε να μάθη ποία είναι περίπου τα ιδικά μου σχέδια, οπότε θα μπορούσε να κάμη βολιδοσκοπήσεις προς την Τουρκικήν πλευράν διά μίαν MULTIREGIONAL*(Πολυπεριφερειακή) ή BIREGIONAL**(Διπεριφιρειακή) λύσιν.
Κληρίδης:
Οι τελευταίες πληροφορίες που μου έδωσεν ο Αμερικανός Πρέσβυς εις την Λευκωσίαν, είναι ότι οι Τούρκοι δεν δέχονται MULTIREGIONAL FEDERATION***(Πολυπεριφερειακή Ομοσπονδία).
Μακαριώτατος:
Ο Κάλλαχαν είπε ότι εμείς απλώς κάναμε μίαν εκτίμησιν, χωρίς αυτό να σημαίνη ότι κατ’ ανάγκην ευνοούμεν τας τουρκικάς απόψεις.
Μπίτσιος:
Δυστυχώς εάν θέλετε να χρησιμοποιήσετε την Αμερικήν δεν πρέπει να παρεμβάλλετε τους Άγγλους, οι οποίοι έχουν σαφώς διχοτομικά σχέδια.
Αβέρωφ:
Ετέθη ένα δίλημμα: Εάν μας συμφέρη η σημερινή κατάστασις χωρίς την υπογραφήν μας, ή περιορισμός της εκτάσεως την οποία κατέχουν σήμερον οι Τούρκοι με την υπογραφήν μας. Εάν δεχθώμεν παράτασιν της σημερινής καταστάσεως θα ήτο καταστρεπτικόν.
Καραμανλής:
Δεν ωλοκληρώθη ακόμη η ενημέρωσις.
Κληρίδης:
Όσον αφορά τον αμερικανικόν παράγοντα το μάξιμουμ που μπορεί να προσφέρει είναι να κρατήσει τώρα τους Τούρκους να μην κινηθούν. Αλλά η λύσις την οποίαν ευνοεί είναι αι δύο ζώναι ή δύο περιοχαί Τουρκικαί, εκ των οποίων η μία προς βορράν μεγάλη. Οι Βρεττανοί είναι σαφώς υπέρ διχοτομικού σχεδίου. Ο Ρωσικός παράγων δεν είναι διατεθειμένος να κινηθή δυναμικώς διά να εκδιώξη τους Τούρκους, και δεν επιδεικνύει διάθεσιν να αναμιχθή εις τα εσωτερικά μας. Πάντως η στροφή του ΑΚΕΛ είναι ενδεικτική ότι και η Ρωσσία θα μπορούσε να δεχθή τας δύο ζώνας.
Μακαριώτατος:
Στο Λονδίνο οι αντιπρόσωποι του ΑΚΕΛ που με επεσκέφθησαν μου έδωσαν έγγραφον το οποίον προνοεί περί σχεδίου καντονίων, και εις περίπτωσιν κατά την οποίαν το σχέδιον τούτο θα απερρίπτετο τότε να εγίνετο συζήτησις περί δύο ζωνών.
Δούντας:
Ο Γενικός Γραμματεύς του ΑΚΕΛ μου είπε ότι θα ζητήσουν πολλά καντόνια και εάν αποτύχουν θα συζητήσουν σχέδιον περί δύο καντονίων έστω και εάν τούτο συνεπάγεται μετακίνησιν πληθυσμών. Εμμέσως με άφησε να καταλάβω ότι σ’ αυτό θα συμφωνούσε και η Σοβιετική Ένωσις.
Κληρίδης:
Και ο Πρέσβυς της Τσεχοσλοβακίας μου είπε ότι λύσις μόνον επί δύο περιοχών μπορεί να υπάρξη. Και οι Γιουγκοσλάβοι πιστεύουν το ίδιο. Εκ των Δυτικών οι μεν Γάλλοι είναι γρίφος. Εκφράζουν συμπάθειαν αλλά η προσοχή των στρέφεται κυρίως γύρω από τα ανθρωπιστικά θέματα. Οι Γερμανοί ακολουθούν την ίδιαν πολιτικήν με τους Γάλλους. Από πληροφορίες που έχω, από δεύτερο χέρι, η Δυτική Γερμανία βλέπει Ομοσπονδοποίησιν με δύο περιοχάς. Συμπληρώνων την εκτίμησιν αυτήν θα ήθελα να προσθέσω ότι δεν πρέπει να δίδεται η εντύπωσις, εις τον Κυπριακόν λαόν, ότι το Κυπριακόν μπορεί να λυθεί μέσω των Ηνωμένων Εθνών. Αυτό δημιουργεί ψευδαισθήσεις.
Καραμανλής:
Λύσιν δεν δίδουν, απλώς δημιουργούν ένα κλίμα ευνοϊκόν.
Κληρίδης:
Αλλά δεν βλέπω τους ισχυρούς να υλοποιούν το κλίμα αυτό. Χαρακτηριστικόν είναι το μήνυμα το οποίον απέστειλε ο Κίσσινγκερ αμέσως μετά την δημοσίευσιν του ανακοινωθέντος της Διασκέψεως Κορυφής του Βλαδιβοστόκ, ότι το Κυπριακόν δεν συνεζητήθη εις το Βλαδιβοστόκ και ότι απλώς περιελήφθη εις το ανακοινωθέν διά λόγους εντυπώσεων.
Καραμανλής:
Μετά την δήλωσιν εις την οποίαν προέβην επί του ανακοινωθέντος του Βλαδιβοστόκ, μου διεμηνύθη υπό του Κίσσινγκερ ότι δεν πρέπει να αποδίδωμεν σημασίαν εις την παράγραφον του ανακοινωθέντος την αναφερομένην εις το Κυπριακόν, διότι το Κυπριακόν δεν συνεζητήθη.
Κληρίδης:
Νομίζω ότι παράτασις της σημερινής καταστάσεως, χωρίς λύσιν, θα είναι καταστρεπτική. Όσον αφορά το θέμα που έθεσεν ο Μακαριώτατος κατά πόσον θα πρέπει να δεχθώμεν την «αρχήν», χωρίς να έχωμεν συγκεκριμένας προτάσεις, νομίζω ότι διά να γίνει διάλογος μπορούμεν να δεχθούμε την αρχή υπό ωρισμένας προϋποθέσεις.
Καραμανλής:
Μέχρι ποίου σημείου φθάνει η ανεξαρτησία του Ντενκτάς;
Κληρίδης:
Επί του πολιτικού θέματος ουδεμίαν έχει πρωτοβουλίαν.
Δούντας:
Όσον αφορά την ακολουθητέαν στρατηγικήν νομίζω ότι μπορεί να γίνει αποδοχή της αρχής επί διερευνητικής βάσεως.
Παπαδόπουλος:
Έχομεν φύγει από την βάσιν την οποίαν έχομεν θέσει. Συμφωνώ με τας διαπιστώσεις του κ. Κληρίδη. Ίσως μερικοί να βιάζονται. Ίσως να υπάρχει ηττοπάθεια σε άλλους, αλλά ακόμη δεν κατεβάλαμεν προσπάθειαν να εμψυχώσωμεν τον λαόν. Πιστεύτω ότι αφ’ ης στιγμής θα δεχθώμεν την αρχήν, και κατά συνέπειαν θα αποδεχθώμεν ότι μεγάλο τμήμα των προσφύγων δεν θα επιστρέψει εις τας εστίας του, τότε θα αντιμετωπίσωμεν κατακραυγήν εναντίον της Κυπριακής κυβερνήσεως, κατακραυγήν εναντίον της Ελληνικής κυβερνήσεως και φυγήν των δυναμικών στοιχείων εκ της Κύπρου. Εάν οι Ελληνοκύπριοι αντιληφθούν ότι εν πάση περιπτώσει ένα μεγάλο τμήμα της Κύπρου θα γίνει τουρκικόν, τότε οι πρόσφυγες θα στραφούν εναντίον μας. Τότε η ΕΟΚΑ Β΄ και σημαντικόν τμήμα του Ελληνικού πληθυσμού της Κύπρου θα έχει ως σύνθημα την διπλήν ένωσιν. Και το σύνθημα αυτό θα έχει απήχησιν. Ίσως αυτό δεν είναι λογικόν, αλλ’ εν πάση περιπτώσει το αίσθημα αυτό θα δημιουργηθεί.
Κληρίδης:
Δεν υπάρχει τέτοιο σύνθημα. Ίσως οι πρόσφυγες ανθέξουν λίγο, αλλά ύστερα θα στραφούν εναντίον μας.
Παπαδόπουλος:
Να ολοκληρώσω, μεγάλον ποσοστόν ικανών Ελλήνων θα φύγουν εκ Κύπρου. Αλλά ανεξαρτήτως τούτου υπάρχει το αίτημα της διπλής ενώσεως. Ίσως δεν ευρέθη ακόμη εκείνος ο οποίος θα ρίξη το σύνθημα. Πιστεύω λοιπόν ότι εν όψει αυτού οι Δυτικοί και ιδίως οι Αμερικανοί θα ευρίσκωνται ίσως όχι υπό πίεσιν αλλά ενώπιον πολλών ερωτημάτων. Όταν όμως εμείς δεχθούμε την αρχήν της διχοτομήσεως, τότε οι Αμερικανοί θα παύσουν να ενδιαφέρονται και ίσως πιέσουν ημάς περισσότερον από τους Τούρκους. Άλλωστε έκτασις 25% εις την βορείαν περιοχήν ίσως σημαίνει έκτασιν 50% στην υπόλοιπη Κύπρο. Γι’ αυτό δεν νομίζω ότι είναι βιώσιμον το υπόλοιπον της Κύπρου διότι το 70 ή 75% που θα μας μείνη θα είναι άχρηστον για μας.
Χριστοφίδης:
Πού βασίζεις ότι το 25% αντιπροσωπεύει το 50%; Εγώ δεν το πιστεύω.
Παπαδόπουλος:
Είναι το ευφορώτερον μέρος και επί πλέον από τουριστικής απόψεως είναι η περιοχή την οποίαν ανεπτύξαμεν περισσότερον πάσης άλλης.
Μπίτσιος:
Πόσην βλέπετε την έκτασιν του Κυπριακού Τουρκικού καντονίου προς βορράν;
Παπαδόπουλος:
8%, όπως ήτο στο πρώτο στάδιον της εισβολής.
Μπίτσιος:
Αυτό είναι ευχή.
Παπαδόπουλος:
Εάν όμως επιμείνωμεν τότε ίσως να μας επιστρέψουν την Αμμόχωστον και ένα τμήμα του Μόρφου και κρατήσουν τα υπόλοιπα.
Χριστοφίδης:
Εις ότι αφορά τον Διεθνή παράγοντα οι μόνοι που μπορούν να πιέσουν τους Τούρκους είναι οι Αμερικανοί. Αλλά τόσον μόνον ώστε να μη χάσουν την Τουρκίαν. Αι Ηνωμέναι Πολιτείαι θα ήσαν υπέρ κάποιου τύπου καντονοποιήσεως αρκεί να το εδέχοντο οι Τούρκοι. Η Ευρώπη, εννοώ τους Εννέα, ακολουθούν την πολιτικήν των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Ευρώπη συνδέει το προσφυγικόν πρόβλημα με την λύσιν του θέματος. Η Σοβιετική Ένωσις ενδιαφέρεται μόνον δια το θέμα των εγγυήσεων διά να υπεισέλθη εις την Κύπρον. Εις τούτο αντιτίθενται αι Ηνωμέναι Πολιτείαι. Η Σοβιετική Ένωσις δεν εναντιούνται εις γεωγραφικήν λύσιν του Κυπριακού. Όσον αφορά την διπλήν ένωσιν η Τουρκία δεν θέλει την διπλήν ένωσιν.
Καραμανλής:
Η διπλή ένωσις ήτο άλλοτε επιδίωξις των Τούρκων.
Χριστοφίδης:
Και εάν προταθή τώρα, οι Τούρκοι θα την αρνηθούν.
Βενιαμίν:
Ο Άγγλος πρέσβυς με διαβεβαίωσεν ότι οι Τούρκοι ενίστανται εις την διπλήν ένωσιν.
Χριστοφίδης:
Ευρισκόμεθα μπροστά εις μίαν πραγματικότητα. 40% της Κυπριακής γης ευρίσκεται κάτω από τους Τούρκους. Είμεθα εις θέσιν να το πάρωμεν πίσω; Πιστεύω ότι η απάντησις είναι όχι. Τότε πρέπει να σκεφθώμεν, εάν μπορούμε να δεχθούμε μιαν Ομοσπονδίαν με 25% Τουρκικόν έδαφος, ή να αφήσωμεν το θέμα να διαιωνισθή. Το τελευταίον πιστεύω ότι θα ωδήγει εις τουρκοποίησιν ολοκλήρου της Κύπρου. Εάν δεχθώμεν Ομοσπονδίαν, σημασίαν έχει το ποσοστόν, η διακίνησις, η αποχώρησις των Τουρκικών στρατευμάτων και οι όροι συμπήξεως της Ομοσπονδίας. Ίσως όπως είπε ο κ. Δούντας να μπορούσε να γίνει μια διερευνητική κίνησις.
Βενιαμίν:
Από στοιχεία προσκείμενα προς την ΕΟΚΑ Β΄ εις Λεμεσόν πιστεύω ότι θα εγερθή θέμα διπλής ενώσεως.
Κρανιδιώτης:
Εάν οι Τούρκοι επιμείνουν εις διχοτομικόν σχέδιον, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μόνον δια της ενώσεως του Νοτίου τμήματος με την Ελλάδα θα μπορέσει να επιβιώση ο Ελληνισμός της Κύπρου. Βεβαίως είναι πρόωρον να εγερθή επί του παρόντος αυτό το θέμα, διότι τούτο θα εσήμαινε ότι θα παρεχωρούσαμεν το βόρειον τμήμα του νησιού στην Τουρκία με άμεση συνέπεια την αλλοίωση του εθνολογικού χαρακτήρος του βορείου τμήματος. Εάν όμως οι Τούρκοι επιμείνουν και τελικώς εγκαταλειφθώμεν απ’ όλους, τότε η μόνη διασφάλισις που απομένει για το υπόλοιπον τμήμα είναι να το ενώσουμε με την Ελλάδα.
Καραμανλής:
Παρακαλώ να διακόψουμε τη συνεδρία και να την επαναλάβουμε αύριο.
Αβέρωφ:
Θεωρώ καταστρεπτικήν την παράτασιν της σημερινής καταστάσεως. Όσον περισσότερον κυματίζει η Τουρκική σημαία εις ένα μέρος τόσον δυσκολότερα θα μπορέσουμε να την υποστείλωμεν. Είναι βέβαιον ότι εφ’ όσον διαρκεί αυτή η κατάστασις ένα σημαντικό μέρος των πλουσίων Ελληνοκυπρίων θα διαρρεύσουν εις το Εξωτερικόν.
Καραμανλής:
Η συνεδρίασις διακόπτεται θα συνεχίσουμε αύριον στις 10:30 π.μ.
ΣΥΣΚΕΨΙΣ 1ης ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1974
ΕΙΣ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ
Μετέσχον οι αυτοί:
Καραμανλής:
Να συνεχίσουμε την ενημέρωσι.
Κυπριανού:
Εδημιουργήθη η εντύπωσις περί του αναπόφευκτου της γεωγραφικής Ομοσπονδίας. Εξετάζοντες τον Διεθνή τομέα νομίζω ότι ευκόλως, εάν προσπαθήσωμεν, δυνάμεθα να τους πείσωμεν περί του αντιθέτου. Ειδικώτερον για τους Αμερικανούς υπάρχει η πληροφορία ότι θα αρχίσει νέα εκστρατεία του Κογκρέσσου εν συνεχεία της προηγουμένης διά περικοπήν της στρατιωτικής βοηθείας. Φοβούμαι ότι εάν δεχθώμεν γεωγραφικήν Ομοσπονδία θα φύγει ο Ελληνισμός της Κύπρου και θα καταληφθεί ολόκληρο το νησί από τους Τούρκους. Η γνώμη μου είναι ότι πριν αποφασίσουμε ότι δεν υπάρχει άλλη εκλογή, πλην της γεωγραφικής ομοσπονδίας, πρέπει να καταβάλωμεν προσπάθειαν προς πάσαν κατεύθυνσιν για να πείσωμεν περί των απόψεών μας και να επιτύχωμεν τουλάχιστον μίαν λύσιν πολυπεριφερειακής Ομοσπονδίας.
Κληρίδης:
Ο κ. Κυπριανού λέγει ότι εάν δεχθώμεν γεωγραφικήν Ομοσπονδίαν κινδυνεύει να καταληφθή ολόκληρος η Κύπρος. Και εάν διατηρήσουν οι Τούρκοι το 40%, δεν κινδυνεύει να καταληφθή ολόκληρος η Κύπρος;
Καραμανλής:
Οι Τούρκοι δεν αποβλέπουν εις κατάκτησιν ολοκλήρου της νήσου. Εάν ήθελαν θα την κατελάμβαναν. Από την διεξαχθείσαν συζήτησιν δεν διαπιστώνω σύμπτωσιν γνωμών όσον αφορά την εκτίμησιν της καταστάσεως. Στο νησί υπάρχει μια
δραματική κατάστασις. Οι Τούρκοι κατέχουν το 40% και έχουν ξεσπιτώσει 170.000 Έλληνες που είναι σήμερα πρόσφυγες. Τα πολιτικά κόμματα του νησιού εξακολουθούν ακόμη να έχουν τις αντιθέσεις τους ενώ η οικονομική κατάστασις δεν επιτρέπει ούτε στο Κράτος να λειτουργήση, ούτε ομαλότης να υπάρξη. Στην Ελλάδα ο στρατός στα 7 τελευταία χρόνια έχει διαβρωθή και θα απαιτηθούν 3 έως 4 χρόνια για να μπορέσουμε να τον ανασυγκροτήσουμε. Εν τω μεταξύ φύγαμε από το ΝΑΤΟ. Αυτό ήτο επιβεβλημένον και αναπόφευκτον. Το επράξαμεν αφ’ ενός μεν διά να διαμαρτυρηθώμεν και να σώσωμεν την υπόληψίν μας, αφ’ ετέτου δε διά να ασκήσωμεν πίεσιν επί των συμμάχων. Όταν έγινε η απόβασις των Τούρκων, παρά τας αντιθέσεις της στρατιωτικής ηγεσίας, εζήτησα να στείλωμεν στρατεύματα εις την Κύπρον. Τέλος εζήτησα να γίνη νηοπομπή εις την οποία να επέβαινα ο ίδιος, αλλά οι στρατιωτικοί αντετάχθησαν. Στρατιωτική βοήθεια προς την Κύπρον είναι αδύνατος λόγω της γεωγραφικής της θέσεως. Πρέπει όμως να έχετε υπ’ όψιν σας ότι η οικονομική κατάστασις της χώρας είναι πολύ δυσάρεστος. Ο εφετεινός προϋπολογισμός θα αφήση έλλειμμα 25 δισεκατομμύρια δραχμάς, και ο προϋπολογισμός του 1975, 37 δισεκατομμύρια δραχμάς. Επομένως και στρατιωτικώς και οικονομικώς ευρισκόμεθα εις πολύ δυσάρεστον θέσιν. Από διεθνούς απόψεως είμεθα πάλιν πολύ ασθενείς. Η Αμερική μας συμπαθεί μεν, αλλά προκειμένου να υπάρξη δίλημμα, τι πρέπει να χαθή δι’ αυτήν, η Ελλάς ή η Τουρκία, θα προτιμήση την Ελλάδα. Όσον αφορά τον Κίσσινγκερ αντιλαμβάνομαι τώρα ότι υπάρχει μείωσις του ενδιαφέροντός του, είτε διότι η πίεσις του Κογκρέσσου είναι λιγώτερη, είτε διότι αντιλαμβάνεται ότι οι Τούρκοι δεν πρόκειται να προχωρήσουν. Ο Κίσσινγκερ πιστεύει εν πάση περιπτώσει εις γεωγραφικήν διχοτόμησιν είτε με δύο είτε με περισσότερας ζώνας. Όσον αφορά τους Άγγλους αυτοί είναι οι κυρίως υπεύθυνοι. Διότι αυτοί ενεθάρρυναν και το πραξικόπημα των συνταγματαρχών και τας διαθέσεις των Τούρκων. Ο Ουΐλσων, έκανε το σφάλμα στο συγχαρητήριο προς εμέ τηλεγράφημά του να προσθέση ότι συμφωνεί με τις προτάσεις Κληρίδη, οι οποίες αποτελούν καλήν βάσιν δια διαπραγμάτευσιν και να ζητήσει να ενθαρρύνωμεν τον Αρχιεπίσκοπον προς την κατεύθυνσιν αυτήν. Απήντησα, διά του εν Λονδίνω πρέσβεώς μας, ότι η Αγγλική Κυβέρνησις πρέπει να ασκή πίεσιν επί των Τούρκων και όχι εφ’ ημών. Οι Άγγλοι επομένως υιοθετούν περίπου τας απόψεις των Τούρκων και δεν βοηθούν. Εισηγούνται να δεχθώμεν την βάσιν του γεωγραφικού διαχωρισμού και επ’ αυτής να διαπραγματευθώμεν. Οι Τούρκοι έχουν δημιουργήσει τετελεσμένα γεγονότα και τηρούν στάσιν αδιάλλακτον. Οι Ρώσσοι θα επιθυμούσαν ακόμη και Ελληνοτουρκικόν πόλεμον ή τουλάχιστον να μείνη η πληγή αυτή ανοιχτή. Όσον αφορά την περί Κύπρου φράσιν του ανακοινωθέντος του Βλαδιβοστόκ έχομεν θετικά στοιχεία ότι δεν συνεζητήθη το Κυπριακόν, αλλά περιελήφθη στο ανακοινωθέν διά λόγους εντυπώσεων. Ο μόνος παράγων, ο οποίος είναι υπέρ ημών, είναι ο διεθνής τύπος. Αλλά και αυτός με την πάροδον του χρόνου ατονεί. Πέραν αυτών, από πλευράς Άγγλων, Αμερικανών και Τούρκων υπάρχει αντίδρασις κατά της επανόδου του Αρχιεπισκόπου εις Κύπρον. Όλοι εφιστούν την προσοχήν μας ότι εάν επανέλθη ο Μακάριος, οι Τούρκοι θα αναλάβουν νέες πρωτοβουλίες στο νησί. Όπως ξέρετε, οι Τούρκοι συνεκάλεσαν το Συμβούλιον Εθνικής Αμύνης και παρέτειναν επί ένα μήνα τον στρατιωτικόν νόμον, εδήλωσαν δε ότι εάν επανέλθη στην Κύπρο ο Μακάριος θα αναλάβουν πρωτοβουλίες διά την ασφάλειαν δήθεν των Τουρκοκυπρίων.
Αντιλαμβάνεσθε ότι με την πάροδον του χρόνου εξασθενεί η θέσις μας. Τουναντίον οι Τούρκοι ομιλούν από θέσεως ισχύος. Ο χρόνος τρέχει εις βάρος μας. Θα ήθελα να ερωτήσω τι πρέπει να επιδιώξωμεν με τα δεδομένα αυτά. Παρακαλώ τον Μακαριώτατον να απαντήση.
Μακαριώτατος:
Αντιλαμβάνομαι τας δυσκολίας. Έχω όμως την εντύπωσιν, ότι οιανδήποτε γραμμήν και εάν χαράξωμεν, λόγω της κυβερνητικής κρίσεως στην Τουρκίαν ουδεμία πρόοδος θα σημειωθεί. Δεν θα ήθελα λοιπόν να εγκαταλείψωμεν τας θέσεις μας, χωρίς να υπάρχει δυνατότης επιλύσεως του θέματος. Εάν προβώμεν εις υποχωρήσεις από τούδε, και οι πρόσφυγες θα αντιδράσουν και οι Ελληνοκύπριοι γενικώτερον θα δυσαρεστηθούν. Διότι δικαίως θα είπουν ότι προέβην εις παραχωρήσεις πριν ακόμη έλθω εις επαφήν μαζί τους, και πριν διαπιστώσω προσωπικώς την κατάστασιν. Ίσως μάλιστα προκληθούν γεγονότα τα οποία θα ενθαρρύνουν νέας παρεμβάσεις. Νομίζω ότι πρέπει να επιμείνωμεν επί των εξής σημείων. Οιαδήποτε συμφωνία να μη προνοεί μετακίνησι πληθυσμών. Μια τοιαύτη συμφωνία θα ήτο ένα είδος MULTIREGIONAL FEDERATION. Βεβαίως μας ενδιαφέρει η έκτασις. Ο κ. Κάλλαχαν μου είπε, ότι οι Τούρκοι θα ήθελαν ένα μεγάλο καντόνιον εις την Κυρήνειαν και άλλα μικρότερα αλλού. Εάν όμως το Τουρκικόν καντόνιον θα έχει έκτασιν 18% τότε τι χρειάζονται τα άλλα; Νομίζω ότι θα πρέπει να επιμείνωμεν επί της θέσεως αυτής ανεξαρτήτως αμέσου επιτυχίας. Εφ’ όσον ο Κίσσινγκερ δεν ηδυνήθη ακόμη να έχει επαφάς με την Τουρκικήν κυβέρνησιν και εφ’ όσον δεν παρήλθεν η 10η Δεκεμβρίου την οποίαν ώρισε το Κογκρέσσον διά την διακοπήν της βοηθείας προς την Τουρκίαν, νομίζω ότι είναι πρόωρον να δεχθώμεν από τώρα γραμμήν υποχωρήσεως. Εφ΄ όσον μάλιστα δεν πήγα ακόμη στην Κύπρον ώστε να σχηματίσω προσωπικήν γνώμην. Εάν πάμε σε άλλην λύσιν θα ζημιωθώμεν διεθνώς και θα έχωμεν αντιδράσεις εκ μέρους των προσφύγων. Δεν θα ήθελα να σημειωθούν προ της μεταβάσεώς μου εις Κύπρον επεισόδια. Τούτο θα δώσει αφορμήν ώστε να δικαιωθούν αυτοί που αντιδρούν στην μετάβασίν μου στην Κύπρο. Έχω λοιπόν την γνώμην ότι (α) δεν πρέπει να προχωρήσωμεν πέραν της λύσεως του MULTIREGIONAL FEDERATION και (β) θα πρέπει να αναθέσουμε εις τον Κίσσινγκερ τον ρόλο του διερευνητού. Οιαδήποτε άλλη απόφασις ληφθή τώρα θα αποδυναμώσει διεθνώς την θέσιν μας και θα δημιουργήση στην Κύπρο αναταραχήν. Και το σπουδαιότερον λόγω της κυβερνητικής κρίσεως εις την Τουρκίαν, η υποχώρησίς μας δεν θα έχει πρακτικήν αξίαν.
Μπίτσιος:
Να προσδιορισθή εάν θα είναι γεωγραφική η Ομοσπονδία στας δύο ζώνας και στο MULTIREGIONAL.
Μακαριώτατος:
Έχει και πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα το MULTIREGIONAL, είναι ανασχετικός παράγων εναντίον προθέσεως διαλύσεως του κράτους διά της διχοτομήσεως.
Κληρίδης:
Σέβομαι τας απόψεις του Μακαριωτάτου αλλά διαφωνώ πλήρως. Δεν νομίζω ότι μπορούμε να παίζουμε με το Κυπριακό. Οφείλομεν να καθορίσωμεν σαφή γραμμήν. Ο Μακαριώτατος ήγειρε το επιχείρημα ότι δεν υπάρχει Τουρκική κυβέρνησις. Αλλά ακριβώς τούτο είναι επικίνδυνον. Επαναλαμβάνω ότι πρέπει να συνειδητοποιήσωμεν την πραγματικότητα και να χαράξωμεν μίαν ρεαλιστικήν γραμμήν. Δεν με ανησυχεί τι θα πει η κοινή γνώμη στην Κύπρο. Πρέπει να γίνη μια θυσία. Ο άνθρωπος που θα υπογράψη αυτήν την λύσιν θα καταστραφή πολιτικώς, αλλά πρέπει να αναλάβη τας ευθύνας του. Εάν δεν καταλήξομεν εις μίαν συμφωνίαν δεν είμαι διατεθειμένος να συνεχίσω ως διαπραγματευτής. Άλλος πρέπει να αναλάβη αυτήν την διαπραγμάτευσιν. Εγώ δεν πιστεύω εις αυτήν την πολιτικήν.
Παπαδόπουλος:
Δεν εφθάσαμεν ακόμη εις αυτό το στάδιο.
Καραμανλής:
Εν πάση περιπτώσει αποτελεί πρόοδον το γεγονός ότι δεχόμεθα την γεωγραφικήν βάσιν με τα πολλά, έστω, καντόνια.
Παπαδόπουλος:
Δέχομαι την άποψιν του κ. Αβέρωφ ότι εάν κυματίση η Τουρκική σημαία επί πολύ εις τα κατακτηθέντα Κυπριακά εδάφη, θα είναι δύσκολον ύστερα να την κατεβάσουμε. Πιστεύω ότι θα παρέλθουν δύο έως τρεις μήνες πριν γίνη δεκτή από τους Τούρκους οιαδήποτε δική μας πρότασις. Σε τρεις μήνες όμως δεν μπορεί να μεταβληθή η κατάστασις. Αυτούς λοιπόν τους δύο τρεις μήνες πρέπει να τους εκμεταλλευθούμε. Εφ΄ όσον ο Κίσσινγκερ δεν έχει χάσει τας ελπίδας του δι’ ένα πολυπεριφερειακόν ομοσπονδιακόν σύστημα, πώς θα το εγκαταλείψωμεν εμείς; Εν πάση περιπτώσει, και εάν δεν επιτύχωμεν το MULTIREGIONAL FEDERATION, πιέζοντας επί της βάσεως του MULTIREGIONAL μπορούμε να πιέσωμεν την Τουρκία να δεχθή λιγώτερη έκτασι στις δύο ζώνες.
Χριστοφίδης:
Συμφωνώ με τον κ. Καραμανλήν όσον αφορά την εκτίμησιν του διεθνούς παράγοντος και των οικονομικών και στρατιωτικών συνθηκών εν Ελλάδι και Κύπρω. Πιστεύω ότι έφθασεν η δωδεκάτη ώρα. Έχω την εντύπωσιν ότι πρέπει να αρχίσωμεν αμέσως διαπραγματεύσεις εν Κύπρω. Πρώτον με στόχον την καντονοποίησιν με πολλά καντόνια, με δευτέραν γραμμήν υποχωρήσεως τα ολιγώτερα καντόνια και τρίτην γραμμήν υποχωρήσεως τας δύο ζώνας. Εις όλας τας περιπτώσεις πρέπει να εξετασθή το θέμα των αρμοδιοτήτων της κεντρικής εξουσίας, το θέμα της ελευθερίας διακινήσεως, το θέμα της επανεγκαταστάσεως των προσφύγων, της αποζημιώσεως των περιουσιών των Κυπρίων που δεν θέλουν να επιστρέψουν και το θέμα της αποχωρήσεως των Τουρκικών στρατευμάτων. Νομίζω ότι, ανεξαρτήτως εάν υπάρχει ή όχι Τουρκική κυβέρνησις, εμείς θα πρέπει να αρχίσωμεν διαβουλεύσεις.
Καραμανλής:
Τι προϋποθέσεις θέτουν οι Τούρκοι για να αρχίσωμεν διάλογον;
Κληρίδης:
Να δεχθώμεν προ πάσης συζητήσεως τη θέσιν της Ομοσπονδίας επί γεωγραφικής βάσεως με δύο ζώνας ή με ένα μεγάλο καντόνιον προς βορράν και άλλα μικρότερα προς νότον. Οι Τούρκοι δείχνουν απροθυμία διά διάλογον, εκτός εάν γίνη δεκτή η αρχή του BIREGIONAL. Δεν συζητούν επί πολλών καντονίων. Όσον αφορά την έκτασιν που θα κρατήσουν είναι διατεθειμένοι να υποχωρήσουν από την Αμμόχωστον, του Μόρφου και την επαρχία Λάρνακος. Εις τας περιοχάς που θα κρατήσουν θα δεχθούν την επιστροφήν των εμπόρων και επιχειρηματιών ουχί όμως εργατών ή άλλων ατόμων. Εάν εξασφαλίσουν σημαντικήν πλειοψηφίαν στο μεγάλον καντόνιον θα επιτρέψουν και την επιστροφή πληθυσμών.
Καραμανλής:
Τι θέτουν ως βάσιν συζητήσεως;
Κληρίδης:
Την Ομοσπονδίαν με γεωγραφικήν βάσιν χωρίς να καθορίζουν άλλες λεπτομέρειες.
Μακαριώτατος:
Εάν δεχθώμεν να συζητήσωμεν επ’ αυτής της βάσεως και οι Τούρκοι δεν δεχθούν επιστροφή των προσφύγων, οι δε Κύπριοι δεν δεχθούν αυτήν την λύσιν, ποία θα είναι η πρακτική σημασία αυτής της Συμφωνίας;
Κληρίδης:
Ο Κυπριακός λαός είναι έτοιμος να δεχθή αυτήν την λύσιν. Υπάρχουν βεβαίως οι πολιτικάντηδες, οι οποίοι ομιλούν περί αντιστάσεως κλπ. Ακόμη όμως και οι πρόσφυγες είναι διατεθειμένοι να δεχθούν αυτήν την λύσιν αρκεί να πάνε στα σπίτια τους.
Μακαριώτατος:
Αλλά ακριβώς δεν θα πάνε στα σπίτια τους.
Κληρίδης:
Θα πάνε ακόμη και στην Κυρήνεια. Βεβαίως δεν θα πάνε όλοι οι κάτοικοι της Κυρηνείας.
Δούντας:
Από την εκτίμησιν των Ηνωμένων Εθνών υπολογίζεται ότι εις μίαν λύσιν όπως την θέλει η Τουρκία μόνον 50.000 πρόσφυγες δεν θα πάνε στα σπίτια τους. Επίσης ο όρος του Ντενκτάς ήτο να δεχθώμεν την αρχήν της γεωγραφικής Ομοσπονδίας ανεξαρτήτως εάν αύτη θα ήταν επί δύο ζωνών ή περισσοτέρων.
Κληρίδης:
Εκείνο που ίσχυε χθες δεν ισχύει σήμερον. Ο Ντενκτάς έχει σκληρύνει τώρα την θέσιν του. Λέγει δηλαδή τώρα ότι η Τουρκική θέσις είναι δύο ζώναι ή εν μεγάλον καντόνιον με άλλα μικρότερα.
Παπαδόπουλος:
Ο Ντενκτάς θέλει να εκμαιεύση το μέγιστον πριν αρχίσουν αι διαπραγματεύσεις.
Καραμανλής:
Δεν μπορούμε να έχουμε την υποστήριξιν ουδενός, εάν δεν δεχθώμεν γεωγραφικήν Ομοσπονδίαν.
Αβέρωφ:
Δεν έχω καμίαν αμφιβολίαν ότι η Τουρκία δεν θα υποχωρήση. Θα ζητήση δύο ζώνας ή ένα μεγάλο καντόνιον και δύο μικρά. Ίσως να μην μπορούμε να πούμε αυτήν την στιγμή στην Κύπρο αυτά τα πράγματα, γιατί όλοι περιμένουν τον Αρχιεπίσκοπο να λύση τα προβλήματα.
Καραμανλής:
Πρέπει να προσδιορίσωμεν τας επιδιώξεις μας εις το μάξιμουμ και το μίνιμουμ, ώστε να ξέρουμε πού να κινηθούμε. Πρέπει επίσης να προσδιορίσουμε την διαδικασίαν την οποίαν θα ακολουθήσουμε. Τον διάλογον δεν τον επιδιώκει εκείνος που βρίσκεται σε υπεροχήν, αλλά εκείνος που βρίσκεται σε μειονεκτικήν θέσιν. Εάν καθορισθή μία γραμμή, η Ελλάς, ανεξαρτήτως άλλων προβλημάτων, θα την επιδιώξη με συνέπεια. Η Τουρκία εδιχοτόμησε το Αιγαίον και τώρα προχωρεί περισσότερον. Τώρα ζητεί και νέας ζώνας. Θα προσφύγωμεν εις διατησίαν διά τα θέματα αυτά, δεν αποκλείω όμως σύρραξιν με την Τουρκίαν.
Αβέρωφ:
Εάν γίνη πόλεμος Ελληνοτουρκικός ποία θα είναι η θέσις της Κύπρου; Ο πόλεμος πρέπει να αποφευχθή και να εξευρεθή ρεαλιστική λύσις του κυπριακού. Πάντως τώρα δεν είναι η στιγμή να γίνει η υποχώρησις εν όψει της επιστροφής του Μακαρίου εις Κύπρον.
Παπαδόπουλος:
Έχω την εντύπωσιν ότι η κυριωτέρα μας ελπίς είναι η άσκησις πιέσεως επί της Τουρκίας υπό άλλων δυνάμεων και δη υπό της Αμερικής.
Καραμανλής:
Ισχυροτέρα θα ήτο η πίεσις εάν ησκείτο από κοινού εκ μέρους της Αμερικής και της Ρωσίας.
Παπαδόπουλος:
Εάν όμως φανούμε ότι εμείς είμεθα διαλλακτικοί, πώς θα έχουν οι Αμερικανοί την διάθεσιν να πιέσουν;
Χριστοφίδης:
Είμεθα βέβαιοι ότι η Τουρκία δεν μπορεί να διαπραγματευθεί λόγω ελλείψεως κυβερνήσεως;
Καραμανλής:
Νομίζω ότι η μη μετάβασις του Κίσσινγκερ εις Άγκυραν οφείλεται εις τούτο.
Κρανιδιώτης:
Οιαδήποτε λύσις πρέπει να βασίζεται επί των εξής σημείων: Πρώτον επί της επιστροφής όλων ανεξαιρέτως των προσφύγων εις τας εστίας των. Δεύτερον της αποχωρήσεως των Τουρκικών στρατευμάτων εκ της νήσου. Τρίτον της παροχής εγγυήσεων περί αποκλεισμού μετακινήσεως πληθυσμών, ή της καθ’ οιονδήποτε τρόπον αλλοιώσεως του εθνολογικού χαρακτήρος της νήσου, και τέταρτον της υπάρξεως μιας ισχυράς κεντρικής κυβερνήσεως, η οποία να εποπτεύη την τοπικήν αυτοδιοίκησιν οποιαδήποτε και αν είναι η μορφή που θα πάρη.
Μπίτσιος:
Η γραμμή την οποίαν εχάραξεν ο κ. Χριστοφίδης νομίζω ότι δίδει περιθώρια καλών διπλωματικών χειρισμών. Ο χρόνος δεν επιτρέπει αναβολή των διαπραγματεύσεων. Εάν αναβάλωμεν επί τρεις μήνας, πιθανώς τότε οι Τούρκοι να μη δεχθούν να διαπραγματευθούν ακόμη και με βάσιν την έκτασιν που κατέχουν σήμερον. Πρέπει να καλέσωμεν τους Τούρκους εις διαπραγμάτευσιν. Τούτο θα έχη αρίστην διεθνή απήχησιν.
Παπαδόπουλος:
Ουδείς αρνείται διαπραγμάτευσιν.
Μακαριώτατος:
Διαφωνώ επί του καθορισμού δευτέρας και τρίτης γραμμής υποχωρήσεως. Διότι τότε θα πάμε απ’ ευθείας εις την τρίτην γραμμήν. Θα επιμείνωμεν τώρα επί της βάσεως της πολυπεριφερειακής Ομοσπονδίας. Εάν πούμε αμέσως ότι δεχόμεθα ως εσχάτην υποχώρησιν τας δύο ζώνας, τότε δεν πρέπει να περιμένωμεν κανένα κέρδος. Εν τοιαύτη περιπτώσει είναι ωσάν να παραδιδώμεθα. Θα εμμείνωμεν εις το
MULTIREGIONAL. Εάν ο Ντενκτάς δεν δεχθή, τότε ο κ. Κληρίδης θα συνεχίση επί γραμμής την οποίαν θα συμφωνήσωμεν. Εν τω μεταξύ ο Κίσσινγκερ θα κάνει τας βολιδοσκοπήσεις του και ο κ. Κληρίδης θα ξέρη τι θα δέχονται ακριβώς οι Τούρκοι. Διαφορετικά θα πάρουμε τον κατήφορο. Εάν δεχθώμεν αμέσως το BIREGIONAL τι θα κερδίσωμεν; Μήπως 5%; Αλλά τι σημασία θα έχει αυτό; Προτιμώ οι Τούρκοι να κρατούν εναντίον της θελήσεώς μας το 40% παρά το 28% παρά[1] την θέλησίν μας.
Καραμανλής:
Πρέπει να αρχίση διάλογος ανεξαρτήτως του ποια θα είναι η βάσις του διαλόγου αυτού.
Μακαριώτατος:
Από απόψεως χειρισμού θα είναι σφάλμα να θυσιάσωμεν την αρχήν, χωρίς να ξεύρωμεν πού πηγαίνωμεν.
Καραμανλής:
Πρέπει να προσδιορισθή ο σκοπός και προς τον σκοπόν αυτόν πρέπει να συντονίσωμεν τας δυνάμεις μας. Δεχόμεθα λοιπόν ως αρχή το MULTIREGIONAL επί γεωγραφικής βάσεως; Και εάν αποτύχωμεν;
Μακαριώτατος:
Τότε θα συναντηθώμεν εκ νέου. Τότε θα ερωτήσωμεν τον Κίσσινγκερ τι επιθυμούν επί τέλους οι Τούρκοι.
Κληρίδης:
Πώς όμως ο συνομιλητής θα διερευνήση την έκτασιν των πιθανών Τουρκικών υποχωρήσεων, εάν ακολουθήσωμεν την γραμμήν σας;
Καραμανλής:
Και στη μια και στην άλλη περίπτωση η έκτασις των Τουρκικών καντονίων πρέπει να είναι μεταξύ 20 – 25%. Λοιπόν καταλήγομεν ότι θέτομεν ως αρχήν την αποδοχήν της γεωγραφικής βάσεως με Ομοσπονδίαν πολλών καντονίων, ως βάσιν προς διαπραγμάτευσιν;
Κληρίδης:
Διαφωνώ. Δεν μπορούμε να κάμωμεν ελιγμούς. Διότι με αυτήν την βάσιν θα έχωμεν μόνον μίαν ή δύο συναντήσεις και εν συνεχεία διακοπήν. Δεν πρέπει να φύγωμεν από την ρεαλιστικήν γραμμήν. Η θέσις είναι ότι μία ρύθμισις του Κυπριακού θα έχη ανασταλτικήν σημασίαν δι’ ολόκληρον την Κύπρον. Ενώ η εκκρεμότης θα έχη καταστρεπτικάς συνεπείας εφ’ ολοκλήρου της Κύπρου.
Καραμανλής:
Συμφωνώ ότι παράτασις της εκκρεμότητος δημιουργεί κίνδυνον φυγής των Ελληνοκυπρίων εκ της Κύπρου.
Κληρίδης:
Παράτασις της παρούσης καταστάσεως δεν δημιουργεί πρόβλημα διά τους Τούρκους, δημιουργεί πρόβλημα δι’ ημάς. Ήδη εις 300 σπίτια της Αμμοχώστου έχουν εγκατασταθή Τούρκοι. Προηγουμένως οι Τούρκοι πρόσφυγες του 1963 είχον εγκατασταθή σε λυόμενα σπίτια που τους έστειλε η Τουρκία. Τώρα αυτοί οι πρόσφυγες εγκαθίστανται στην Κερύνεια. Κτίζουν μεγάλο λιμάνι στην Κερύνεια. Αεροδρόμια στην Αγύρτα και στην Τύμπου και δημιουργούν τετελεσμένα γεγονότα.
Μολυβιάτης:
Ποίαι θα είναι αι οικονομικαί επιπτώσεις εάν κρατήσουν οι Τούρκοι το 40%;
Δούντας:
Τα Ηνωμένα Έθνη μου ανέφεραν ότι στην Μόρφου κάνουν απογραφήν των σπιτιών, διότι προτίθενται να εγκαταστήσουν εκεί Τουρκοκυπρίους.
Κληρίδης:
Πρέπει να υπολογισθούν και αι οικονομικαί καταστροφαί ιδίως εις τας φυτείας, τα ζώα κλπ.
Μακαριώτατος:
Αντιλαμβάνομαι ότι την περιοχήν που υφ’ οιασδήποτε συνθήκας θα κρατήσουν ήδη την οργανώνουν.
Παπαδόπουλος:
Οι Τούρκοι έχουν υπαλλακτικάς λύσεις διά την εγκατάστασίν των εις τα κατακτηθείσας περιοχάς. Εάν πρόκειται με τας διαπραγματεύσεις να μας επιστρέψουν το 10% και να κρατήσουν το 30% τότε είναι προτιμοτέρα η θέσις του Μακαριωτάτου να κρατήσουν το 40%. Άρα πρέπει να επιμείνωμεν στο MUTLIREGIONAL.
Επακολουθεί συζήτησις με βάσιν τον χάρτην της Κύπρου επί της εκτάσεως της BIREGIONAL και MULTIREGIONAL Ομοσπονδίας.
Καραμανλής:
Δέχεσθε ως βάσιν 25% της εκτάσεως με έν μεγάλο καντόνιον εις την Κυρήνειαν και τρία άλλα, ένα στη Λεύκα, ένα στα Κόκκινα και ένα στη Γαληνόπορνη;
Κληρίδης:
Ναι.
Μακαριώτατος:
Δεν είμαι τόσον τολμηρός όσον ο κ. Κληρίδης για να πω το ναι. Δεν ζω στην Κύπρον και δεν ξεύρω ακριβώς την κατάσταση. Ίσως αυτή η στιγμή δεν είναι κατάλληλη για να απαντήσω. Ποίαι θα είναι οι αντιδράσεις της ΕΟΚΑ και των Τούρκων; Δεν έχω την ευχέρειαν της υπογραφής όπως ο κ. Κληρίδης. Πρέπει να δώσωμεν στον λαό την δυνατότητα να κρίνη ο ίδιος.
Κληρίδης:
Η ευθύνη είναι δική σας.
Μακαριώτατος:
Η ευθύνη είναι κοινή.
Χριστοφίδης:
Θα μπορούσαμε να αρχίσουμε διαπραγματεύσεις με 4 καντόνια και έκτασιν 18 – 20%!...
Δούντας:
Εάν κατορθώσωμεν αυτό θα είναι μεγίστη επιτυχία.
Καραμανλής:
Συμφωνώ να αρχίσωμεν έτσι, δηλαδή με έκτασιν 20 – 25%.
Μακαριώτατος:
Μην βάζετε δεύτερη γραμμή.
Καραμανλής:
Γίνεται δεκτή η γεωγραφική Ομοσπονδία με 4 καντόνια;
Κληρίδης:
Όλα θα είναι υπό αίρεσιν διά να καθορισθούν αι εξουσίαι της κεντρικής Κυβερνήσεως, η διακίνησις των πληθυσμών κ.λ.π.
Καραμανλής:
Επιδίωξίς μας θα είναι γεωγραφική Ομοσπονδία με 4 καντόνια και έκτασιν κατ’ αναλογίαν του πληθυσμού.
Μακαριώτατος:
Και με επιστροφήν των προσφύγων εις τας οικίας των.
Καραμανλής:
Να επιδιώξωμεν 4 καντόνια με έκτασιν βάσει της αναλογίας του πληθυσμού των και ενδεχομένως να πάμε μέχρι 25%. Όσον αφορά την διαδικασίαν, αι συνομιλίαι θα διεξαχθούν εν Κύπρω μεταξύ Κληρίδη και Ντενκτάς. Δημοσία θα πούμε ότι δεχόμεθα γεωγραφικήν Ομοσπονδίαν με πολλά καντόνια.
Μακαριώτατος:
Να μην λεχθή «γεωγραφική».
Κληρίδης:
Να πούμε απλώς «προέκυψε σύμπτωσις απόψεων». εμένα μου αρκεί ένα πρωτόκολλον υπογεγραμμένον.
Αβέρωφ:
Νομίζω ότι η Ελληνική Κυβέρνησις πρέπει να υποστηρίξη την πρότασιν Κληρίδη.
Χριστοφίδης:
Συμφωνώ.
Μακαριώτατος:
Συμφωνώ κατ’ αρχήν στο MULTIREGIONAL FEDERATION. Δεν είναι όμως ανάγκη να προκαθορίσωμεν τον αριθμόν των καντονίων. Προσωπικώς έχω πολλά προβλήματα. Σημαντικόν είναι να δούμε το θέμα των προσφύγων. Θέλω επίσης να έλθω σ’ επαφή και να δω τας αντιδράσεις του Κυπριακού λαού. Επιφυλάσσω την τελικήν μου θέσιν μέχρι της επιστροφής μου. Με την ρητήν υπόσχεσιν ότι δεν θα
παρεμβάλω εμπόδια εις το έργον της Ελληνικής Κυβερνήσεως. Εάν διά λόγους πολλούς η στάσις μου θα είναι διαφορετική θα προτιμήσω την παραίτησίν μου από την Προεδρίαν χωρίς τούτο να αποτελεί διαμαρτυρίαν. Θα βρω τον τρόπον της παραιτήσεώς μου. Επιστρέφων εις Κύπρον θα καταβάλω κάθε προσπάθειαν διά την ενότητα του εσωτερικού μετώπου. Ακολούθως θα συζητήσω την κατάστασιν με διαφόρους παράγοντας. Θα προτιμούσα να πήγαινα πρώτα στην Κύπρο για να ενημερωθώ πλήρως και μετά να λάβω αποφάσεις.
Καραμανλής:
Δεν έχετε το δικαίωμα να αποσυρθήτε.
Κληρίδης:
Εάν παραιτηθήτε θα έχομεν εκλογάς και η λύσις θα γίνει αντικείμενον κομματικής διαπάλης. Δεν μπορείτε να παραιτηθήτε.
Καραμανλής:
Μόνον ο Αρχιεπίσκοπος μπορεί να ενώση τον Κυπριακό λαό. Λοιπόν μόνο ο Αρχιεπίσκοπος μπορεί να αναλάβη την ευθύνην της λύσεως. Θα προτιμούσα βέβαια να υπεγράφαμεν ένα πρωτόκολλον. Εκτιμώ όμως την θέσιν του Μακαριωτάτου και συμφωνώ να πάει πρώτα στην Κύπρο να έχη εκεί τας επαφάς του και μετά να δώση την γραπτήν εντολήν εις τον κ. Κληρίδην.
Κληρίδης:
Τότε τίθεται θέμα συνομιλητών. Εκτιμώ τας δυσκολίας σας αλλά δεν μπορούμε να χάνωμεν καιρόν. Αν πάμε πίσω και πω στον Ντενκτάς ότι δεν έχω γραμμήν συζητήσεως τότε η κατάστασις θα επιδεινωθή.
Καραμανλής:
Μακαριώτατε, θα μπορούσατε να μας πήτε εάν μπορούμε να διαπραγματευθούμεν επάνω εις την βάσιν που βάλαμε;
Μακαριώτατος:
Μάλιστα. Εγώ ζητώ περιθώριον 15 ημερών.
Καραμανλής:
Ο κ. Κληρίδης εν τω μεταξύ θα συνεχίση τα ανθρωπιστικά διά να μην χάσωμεν την επαφήν.
Χριστοφίδης:
Εάν μεταφερθούν οι Τούρκοι της Πάφου στου Μόρφου, τότε θα χάσωμεν και αυτήν την περιοχήν.
Μακαριώτατος:
Δεν μπορούμε να παραδοθούμε επειδή οι Τούρκοι κάνουν μετακινήσεις.
Καραμανλής:
Τότε τι προτείνετε;
Μακαριώτατος:
Κατ’ αρχήν δεχόμεθα ως βάσιν το MULTIREGIONAL FEDERATION. Μπορείτε να προχωρήσετε πάνω σ’ αυτήν την βάσιν και να διαπραγματευθήτε έκτασιν παραπλησίαν προς την πληθυσμιακήν αναλογίαν των Τουρκοκυπρίων. Προκύπτει όμως το θέμα των προσφύγων των καταγομένων εκ των περιοχών αυτών. Θα επιμείνωμεν επί της επιστροφής όλων των προσφύγων, ανεξαρτήτως εάν τελικώς το επιτύχωμεν ή όχι. Να μην δώσωμεν την εντύπωσιν ότι κάμνομεν μερικούς πρόσφυγας θύματα χάριν των άλλων. Και μετά τίθεται το θέμα των αρμοδιοτήτων της Ομοσπονδίας.
Κληρίδης:
Δεν θα κάμω οιανδήποτε δήλωσιν τώρα αλλά μόλις πάω πίσω θα υποβάλω την παραίτησίν μου, εκτός εάν υπογραφή τώρα έγγραφον.
Μακαριώτατος:
Εάν παραιτηθής δημιουργείται σοβαρώτατον πρόβλημα και δεν έχεις αυτό το δικαίωμα.
Κληρίδης:
Θέλω τότε εν συνεχεία μετά τας επαφάς σας να έχω έγγραφον. Εν τω μεταξύ δεν θα έχω επαφάς με τον κ. Ντενκτάς.
Καραμανλής:
Νομίζω κ. Κληρίδη ότι μπορείτε να συνεχίσετε τας επαφάς σας επί του ανθρωπιστικού θέματος. Και διά να συνοψίσωμεν: Συμφωνούμεν ότι οριστική επιδίωξις θα είναι αυτή που συνεφωνήθη. Εν τω μεταξύ ο κ. Κληρίδης θα συνεχίση τας επαφάς του με τον κ. Ντενκτάς και ακολούθως, μετά 15 ημέρας να υπογραφή πρωτόκολλον.
Κληρίδης:
Εκείνο που μπορώ να σας διευκολύνω είναι να πάω στον Λονδίνον διά θεραπείαν και όταν υπογραφή το πρωτόκολλον να επιστρέψω εις Κύπρον διά να συνεχίσω τας διαπραγματεύσεις.
Μακαριώτατος:
Αυτό δεν είναι σωστό διότι θα παρεξηγηθώμεν. Είπα ότι μόλις έχω τας επαφάς μου εις Κύπρον θα σας δώσω ενυπογράφως οδηγίας.
Κληρίδης:
Καλώς. Βασική λοιπόν επιδίωξίς μας θα πρέπει να είναι το MULTIREGIONAL FEDERATION με εδαφικήν έκτασιν την πληθυσμιακήν αναλογίαν και με επιστροφήν όλων των πληθυσμών.
Μακαριώτατος:
Εγώ αποδίδω περισσοτέραν σημασίαν εις την επιστροφήν όλων των προσφύγων. Δέχεσθε την επιστροφήν όλων των πληθυσμών;
Κληρίδης:
Μάλιστα, το δέχομαι αλλά το θέλω γραπτώς. Παρακαλώ να λεχθή ότι εκ της συσκέψεως προέκυψε κοινή γραμμή και ότι επί τη βάσει των όσων ελέχθησαν θα διατυπωθούν εν λεπτομερεία όροι εντολής, οι οποίοι θα δοθούν εις τον κ. Κληρίδην.
Εν συνεχεία συζητούνται οικονομικά θέματα. Βάσει των απόψεων αι οποίαι εξετέθησαν, υπολογίζεται ότι κατά το 1975 η Κυβέρνησις της Λευκωσίας θα πραγματοποιήση έσοδα 40 εκατομμύρια λίρας και θα έχει δαπάνας 60 εκατομμύρια λίρας. Πλην των δαπανών τούτων θα απαιτηθούν 13 εκατομμύρια λίραι διά τον προϋπολογισμόν αναπτύξεως και 20 εκατομμύρια λίραι διά την συντήρησιν των προσφύγων. Τελικώς υπολογίζεται ότι διά το νέον έτος η Κύπρος θα χρειασθή βοήθειαν 53 εκατομμύρια λιρών. Εις τας παρατηρήσεις αυτάς ο κ. Καραμανλής απήντησε ότι η Ελλάς θα δώσει κάποιαν βοήθειαν, αλλά ότι η Κυπριακή Κυβέρνησις πρέπει να καλύψη σημαντικόν μέρος του ελλείμματος διά της εκδόσεως χαρτονομίσματος. Εις το σημείον τούτον οι Κύπριοι αντιπρόσωποι παρατηρούν ότι εάν εκδοθή χαρτονόμισμα και χρησιμοποιηθή το συναλλαγματικόν απόθεμα θα κλονισθή το Κυπριακόν Νόμισμα. Επί τούτου ο κ. Καραμανλής παρατηρεί ότι η Κύπρος έχει πολύ μεγαλύτερον συναλλαγματικόν απόθεμα από την Ελλάδα και ότι επομένως υπό τας παρούσας δυσκόλους συνθήκας θα πρέπει να χρησιμοποιήση μέρος αυτού.
Ακολούθως συμφωνείται η έκδοσις του εξής ανακοινωθέντος:
«Την 30ην Νοεμβρίου και την 1ην Δεκεμβρίου 1974, συνεκροτήθησαν εις το υπουργείον των Εξωτερικών συσκέψεις μεταξύ της Ελληνικής και Κυπριακής ηγεσίας εις ας μετέσχον: Από Κυπριακής πλευράς: Η Α. Μακαριότης ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο κ. Γλαύκος Κληρίδης, Πρόεδρος της Βουλής, ο κ. Ι. Χριστοφίδης, υπουργός εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο κ. Ν. Κρανιδιώτης, πρέσβυς της Κύπρου εν Ελλάδι, ο κ. Α. Παπαδόπουλος βουλευτής, ο κ. Χρ. Βενιαμίν, γενικός διευθυντής του Κυπριακού υπουργείου Εξωτερικών και ο κ. Σπ. Κυπριανού.
Από Ελληνικής πλευράς: Ο Πρόεδρος της Κυβερνήσεως κ. Κ. Καραμανλής, ο υπουργός των Εξωτερικών κ. Δ. Μπίτσιος, ο υπουργός Εθνικής Αμύνης κ. Ευάγ. Αβέρωφ, ο υφυπουργός των Εξωτερικών κ. Ι. Βαρβιτσιώτης, ο πρέσβυς της Ελλάδος εν Κύπρω κ. Μ. Δούντας και υπηρεσιακοί παράγοντες.
Κατά τας συσκέψεις αυτάς, αίτινες διεξήχθησαν εν ατμοσφαίρα εγκαρδιότητος και εν πνεύματι εθνικής αληλεγγύης, ανεσκοπήθησαν άπασαι αι πτυχαί του Κυπριακού προβλήματος και αι διαγραφόμεναι προοπτικαί επιλύσεώς του. Κατά τας συσκέψεις εχαράχθη κοινή γραμμή ως προς την αντιμετώπισιν του προβλήματος. Βάσει της συμφωνηθείσης γραμμής θα διατυπωθούν εν λεπτομερεία έγγραφοι οδηγίαι εις τον κ. Γλαύκον Κληρίδην γιά την έναρξιν διαπραγματεύσεων επί της ουσίας του Κυπριακού θέματος.
Κατά τας συσκέψεις συνεζητήθη επίσης το θέμα των αγνοουμένων προσώπων, το πρόβλημα των προσφύγων και οικονομικής φύσεως θέματα.»
Αυτά είναι Απόρρητα Πρακτικά της Σικέ Σύσκεψης του 1974. Τα Σχόλια είναι δικά σας.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου