Το τέλος της Ιστορίας στο... Λύκειο!

ΤΟ ΝΕΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΜΑΣ ΑΠΟΚΟΒΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΝΗΜΗ ΜΑΣ ΟΔΗΓΕΙ ΕΚΒΙΑΣΤΙΚΑ ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΑΤΗ ΛΗΘΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΓΝΩΣΗΣ

του Χρήστου Κάτσικα, Η σχέση που τα παιδιά διαμορφώνουν με την ιστορία εντάσσεται στην ευρύτερη στάση που η σχολική εκπαίδευση επιφυλάσσει στην ιστορική γνώση. Στα πλαίσια αυτά αν δεχτούμε ότι η άγνοια του παρελθόντος δεν προκαλεί μόνο συγχύσεις στη γνώση του παρόντος αλλά και υπονομεύει κάθε δυνατότητα δράσης στο παρόν, τότε ίσως κατανοήσουμε την απαράδεκτη ενέργεια του Υπουργείου Παιδείας να εξαφανίσει ουσιαστικά το μάθημα της νεότερης Ελληνικής Ιστορίας από το Λύκειο αντικαθιστώντας το με ένα μάθημα επιλογής με τον τίτλο «Ευρωπαϊκή Ιστορία» που πιθανόν να έχει και μερικές σελίδες για την Ελλάδα. Αυτό προβλέπει το Σχέδιο για το νέο αναλυτικό πρόγραμμα της Β΄ και Γ΄ Λυκείου που άφησε να διαρρεύσει το Υπουργείο Παιδείας στον τύπο. Έτσι συνεχίζεται η …περιπέτεια του μαθήματος της Ιστορίας. η γνώση της οποίας αποτελεί προϋπόθεση για την ανάπτυξη της κριτικής συνείδησης και πρακτικής των νέων ανθρώπων. Βεβαίως πάνε πολλά χρόνια που ο αγώνας της μνήμης εναντίον της λήθης είναι άνισος, αφού η σχολική ιστορία είτε είναι προσανατολισμένη στο παρελθόν είτε περνάει μέσα από «πύρινα εξεταστικά στεφάνια». Πάντοτε ελλοχεύει ο «φετιχισμός του εγχειριδίου» που οδηγεί στην άκριτη απομνημόνευση και την υπονόμευση της κατανόησης των ιστορικών γεγονότων. Tα βιβλία και οι όροι διδασκαλίας της ιστορίας φανερώνουν, ίσως, περισσότερο από κάθε τι άλλο τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν οι υπεύθυνοι του Υπουργείου Παιδείας την εκπαιδευτική διαδικασία, καθώς πριμοδοτούν μια επιδερμική συσσώρευση ενός όγκου ασύνδετων μεταξύ τους γνώσεων. Είναι χαρακτηριστικά όσα σημειώνει ο Κώστα Γεωργουσόπουλος -για την εξεταστέα ύλη της Ιστορίας- σ΄ ένα του άρθρο του: «… Εγκύψτε, παρακαλώ, σ΄ αυτή την ύλη. Είναι μνημείο ιστορικής λοβοτομής… Δηλαδή από την ιστορική ροή, από τη διαδοχή γεγονότων που ακολουθούν τη σχέση αιτίας και αποτελέσματος, ένα βλακώδες «τσιμπιδάκι» τσιμπάει ένα γεγονός εδώ, μία συνθήκη παραπέρα, ένα φαινόμενο ή έναν θεσμό πιο εκεί, χωρίς συνοχή, χωρίς συνέχεια, προχωρώντας με άλματα, αποκόβοντας τα αίτια από τα αιτιατά, διαχωρίζοντας τα πρόσωπα από τις ενέργειες, αποδεσμεύοντας την οικονομία από την πολιτική και τα γράμματα από την κοινωνική συγκυρία, τη διπλωματική ιστορία από την ευρωπαϊκή ή την παγκόσμια πολιτική σκακιέρα. H Ιστορία που ζητούμε από τους υποψηφίους μας να αποστηθίσουν είναι ένα καγκουρό που προχωρεί με πηδηματάκια». Τι σημαίνει αυτό; Oι συνεχείς εξεταστικές δοκιμασίες, η χρήση πολλαπλών τεχνικών αξιολόγησης, η κρισιμότητα και η οριστικότητα του βαθμού, οι ίδιοι οι τρόποι πιστοποίησης της κατοχής των παρεχόμενων γνώσεων, απομακρύνουν το μαθητή από την κατανόηση του γενικού και ενιαίου, από την ουσία της γνώσης, που δεν είναι η ποσοτική συσσώρευση γνώσεων αλλά η κατάκτηση επιστημονικού συστήματος σκέψης και ερμηνείας της κοινωνίας. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια γίνεται μια ευθεία επίθεση στο μάθημα της Ιστορίας μέσα από τα σχολικά βιβλία, αλλά και μέσα από τους όρους διδασκαλίας του (πολλές φορές η ανάθεσή του συνδέεται με την κάλυψη του ωραρίου διαφόρων κλάδων εκπαιδευτικών με αποκλειστική ευθύνη του Υπουργείου Παιδείας). Η αρχή είχε γίνει με τα τελευταία βιβλία Ιστορίας του Δημοτικού αλλά και του Γυμνασίου: σκόρπιες πληροφορίες «ατάκτως ερριμμένες» προσφέρονται προς «κατανάλωση», ένας σωστός τσελεμεντές, όπου χάνεται η σχέση αιτίας και αποτελέσματος καθώς και το νόημα της κάθε γνώσης. Ο θρυμματισμός είναι συντριπτικός, ο ιστορικός χρόνος δεν υπάρχει, η συνολική αφήγηση σφαγιάζεται σε πληροφορίες, εικόνες, αριθμούς και πηγές. Απομένει η τμηματική πληροφορία, η αποσπασματική είδηση, το απομονωμένο γεγονός, χωρίς το «πώς» και το «γιατί». Με το νέο αναλυτικό πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας μπορούμε να είμαστε σίγουροι είναι ότι το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα έχει εφεύρει την καλύτερη και «αποδοτικότερη» εκχέρσωση της ιστορικής γνώσης από τα κεφάλια των μαθητών. Στο κλίμα της εποχής ευδοκιμεί η υποταγή σ΄ ένα παρόν που θεωρείται αυτονόητο και δεδομένο, ενώ συγχρόνως εκχερσώνονται τα ερωτήματα που μπορούν να υπονομεύσουν αυτή την εικόνα. Χρήστος Κάτσικας  Φιλόλογος Ιστορικός ΠΗΓΗ