Μιχαήλ Μάρουλλος (1453-1500).Ο πρώτος Νεοέλληνας («Graecus») ποιητής.

 

Σάντρο Μποττιτσέλλι: «Μιχαήλ Μάρουλλος»

[«Μακράν σταθήτε βέβηλοι, να ο Θεός εφάνη!
να οι ναοί εσείσθηκαν εις ταις κρυφαίς σπηληαίς μας,
και το βουνό του Παρνασσού συθέμελον βρυχάται.
Πάλιν εκαταδέχθηκε ο Απόλλων να γυρίση
εις τα παληά λιμέρια του, να ζωντανεύση πάλιν
το σπήλαιον που τώβοσκεν αιώνια σαπίλλα,
πάλιν εμπνέει τας ψυχάς των σοβαρών ανθρώπων
και φωλιαστός 'ς τα σωθικά στρέφει, γεννά τον οίστρον,
οπού ποτίζει την καρδιάν με βακχικήν μανίαν
και την ψυχήν μας συγκινεί, πιέζει και συντρίβει...

Ελάτε ν' αγκαλιάσωμεν τους πατρικούς Θεούς μας,
και πρώτον τον μονογενή που μ' άσβεστον λαμπάδα
τον κόσμον όλον κυβερνά, τον Ήλιον πατέρα...]

απόσπασμα ποιήματός του...

Ενας ποιητής με νεοελληνική συνείδηση. Παρότι δεν είναι ο πρώτος Νεοέλληνας ποιητής (αφού δεν έγραφε στη νεοελληνική), ο Μάρουλλος είναι ο πρώτος ποιητής (ο πρώτος πραγματικός ποιητής) που αυτοπροσδιορίζεται ως (Νεο)έλληνας («Graecus») μέσα στους ίδιους του τους στίχους. Παρά το γεγονός ότι στον 20ό αιώνα υπήρξε μια αναζωογόνηση του ενδιαφέροντος για τον Μάρουλλο, η απήχησή της στους Ελληνες δεν ήταν εκείνη που θα περίμενε κανείς. Με την εξαίρεση μιας νεανικής, όμως σημαντικής, εργασίας του Δ. Ζακυθηνού (1928, 1978), οι μόνες ουσιώδεις, παρότι σύντομες, αναφορές στον Μάρουλλο είναι εκείνες του Παλαμά (1897, 1907, 1924), οι στηριζόμενες στις έρευνες για τον Μάρουλλο του Σάθα.
Γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη το 1453 από γονείς καταγόμενους από την Πελοπόννησο και μεγαλωμένος στη Ραγούζα της Δαλματίας και έπειτα στην Ιταλία, ο Μάρουλλος μοίρασε τη ζωή του ανάμεσα στα γράμματα και στο επάγγελμα του «στρατιώτη» (stratioto), το οποίο τον οδήγησε σε μισθοφορικές περιπλανήσεις σε αρκετές χώρες. H πνευματική του διαμόρφωση ήταν εκείνη ενός ανθρώπου της ιταλικής Αναγέννησης (σπούδασε φιλολογία και φιλοσοφία στην Πάντοβα και στη Βενετία). Εζησε κατά καιρούς στα σημαντικότερα κέντρα του Ουμανισμού (Φλωρεντία, Ρώμη, Νάπολι) συνάπτοντας φιλίες με εξέχοντες εκπροσώπους του. Ο θάνατός του, το 1500 (πνίγηκε προσπαθώντας να περάσει έφιππος ένα ποτάμι της Τοσκάνης) τον βρήκε στην πλήρη ωριμότητα.


Ο Μάρουλλος ήταν και αξιόλογος
κλασικός φιλόλογος (τα σχόλιά του στον Λουκρήτιο θεωρούνται σημαντικά). Τα ποιήματά του (ύμνοι, επιγράμματα, ελεγείες, διάφορα άλλα), γραμμένα σε μιαν εποχή που η λατινική δεν βιωνόταν ακόμη ως νεκρή ποιητική γλώσσα και τυπωμένα κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες του 15ου αιώνα (σε πληρέστερες εκδόσεις τον 16ο αιώνα), τον ανέδειξαν σε επιφανή ποιητή του Ουμανισμού. Χαρακτηριστικοί της απήχησής του είναι οι έπαινοι ενδόξων ομοτέχνων του, όπως του Αριόστο ή του Ρονσάρ (ο δεύτερος του έγραψε, το 1560, ένα «Επιτάφιο» ποίημα, με το οποίο τον τοποθετεί στα Ηλύσια Πεδία, δίπλα στον Τίβουλλο, τον Προπέρτιο και την Κόριννα).


* Το βίωμα του εξόριστου


Ενα βασικό βίωμα της ποίησης του Μάρουλλου είναι το βίωμα της εξορίας από την πατρίδα. Τόσο στους ύμνους του (που έχουν τον τίτλο Φυσικοί ύμνοι) όσο και στις Ελεγείες (Neniae) και τα Επιγράμματα ο Μάρουλλος εκφράζει την οδύνη του για την υποδούλωση της πατρίδας του (της Ελλάδας: «Graeciae») από τους Οθωμανούς και τη σφοδρή επιθυμία της απελευθέρωσής της και της επιστροφής του σε αυτήν. Ενα μέρος της ποιητικής φήμης του οφειλόταν στην ποιητική δύναμη των πατριωτικών του στίχων. Ωστόσο ήταν κυρίως οι Φυσικοί ύμνοι το έργο που έκανε τους κριτικούς της εποχής του και του 16ου αιώνα να πιστεύουν ότι ο Μάρουλλος είχε εξασφαλισμένη την ποιητική αθανασία. Βέβαια σήμερα είναι δύσκολο να εξηγήσουμε αυτή την πεποίθηση, όχι μόνο γιατί τα ποιήματά του είναι γραμμένα σε μια γλώσσα που ακόμα και με τους ποιητικούς όρους της εποχής του ήταν πεποιημένη, αλλά και γιατί δεν γνωρίζουμε ορισμένες πτυχές του πολιτισμικού ιστού εκείνων των εποχών, που θα μας επέτρεπαν να δούμε το κοσμολογικό σχέδιο των Φυσικών ύμνων σε ένα καθαρότερο φόντο. Λ.χ. είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς τι συμβολίζουν σε αυτά τα ποιήματα οι αρχαίοι ελληνικοί μύθοι στη μίξη τους με τον νεοπλατωνισμό και με στοιχεία της αρχαίας επιστήμης και του υλισμού του Λουκρητίου. H κεντρική παρουσία του Ηλιου, σε αυτό το μίγμα, ως εικόνας ενός αόρατου Θεού, σε συνδυασμό με την έλλειψη ουσιωδών αναφορών στον χριστιανισμό, έκαναν πολλούς να θεωρούν τον Μάρουλλο παγανιστή. Οποιες και να ήταν οι θρησκευτικές του πεποιθήσεις, «η ποιητική σελίδα του Μάρουλλου», γράφει ένας σημερινός Ιταλός μελετητής, «είναι μια από τις ωραιότερες σελίδες της λυρικής ποίησης του λατινικού Ουμανισμού».

* Ιστορικό σημείο


Ομως ο λατινόγλωσσος ποιητής Μάρουλλος μπορεί να ενδιαφέρει τους Ελληνες του 21ου αιώνα; Πιστεύω ναι, για δύο λόγους, αλληλοσυμπληρούμενους. Ο πρώτος είναι ποιητικός: τα καλύτερα ποιήματά του μπορούν και σήμερα, σε καλές μεταφράσεις, να μας τέρψουν με τη λυρική τους ποιότητα. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ο Μάρουλλος αποτελεί ένα ευδιάκριτο σημείο στην ιστορία της νεοελληνικής συνείδησης και στην ιστορία της διαπίδυσης αυτής της συνείδησης με την ευρωπαϊκή. Ο Παλαμάς περιγράφει τα λατινόγλωσσα ποιήματα του Μάρουλλου ως «τα πρώτα μετά την Αλωση που χύθηκαν εμπνευσμένα από νουν ελληνικό»· χαρακτηρίζει δηλαδή τον Μάρουλλο ως τον πρώτο χρονικά ποιητή με νεοελληνική συνείδηση. Και πράγματι, παρότι δεν είναι ο πρώτος Νεοέλληνας ποιητής (αφού δεν έγραφε στη νεοελληνική), ο Μάρουλλος είναι ο πρώτος ποιητής (ο πρώτος πραγματικός ποιητής) που αυτοπροσδιορίζεται ως (Νεο)έλληνας («Graecus») μέσα στους ίδιους του τους στίχους. Βέβαια είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε με ακρίβεια το περιεχόμενο της νεοελληνικής του συνείδησης. Οπως σωστά θα παρατηρούσαν εκείνοι οι νεότεροι ιστορικοί μας που μελετούν την εμφάνιση της νεοελληνικής συνείδησης αποκλειστικά μέσα από το πρίσμα ορισμένων νεότερων θεωριών περί εθνικισμού, το περιεχόμενο της νεοελληνικής συνείδησης του Μάρουλλου δεν θα πρέπει να ταυτιστεί με το περιεχόμενο που έχει αποκτήσει η νεοελληνική συνείδηση τους δύο τελευταίους αιώνες. Ωστόσο λανθασμένα οι ίδιοι θα θεωρούσαν ότι είναι εντελώς διαφορετικό από το σημερινό. Και τούτο γιατί στον Μάρουλλο υπάρχει ένα βασικό - και διαχρονικό - συστατικό της νεοελληνικότητας: η αίσθηση (αληθής ή ψευδής, δεν έχει σημασία) ότι οι νεότεροι Ελληνες συνδέονται με τους αρχαίους Ελληνες με δεσμούς συγγενείας.


Το συστατικό αυτό, που εμφανίζεται ήδη πριν από το 1453 και που γίνεται καθοδηγητικό για τη βαθμιαία μεταλλαγή της «ρωμαίικης» (της βυζαντινής) συνείδησης σε νεοελληνική, παρουσιάζεται βέβαια αρχικά στα ανώτερα στρώματα: στο επίπεδο της πολιτικής ηγεσίας και της λογιοσύνης. Θα πρέπει να περάσει ένας αιώνας περίπου από το 1453 για να το βρούμε ως εθνοτική συνείδηση σε ένα μεγάλο τμήμα του ελληνόφωνου ορθόδοξου (αλλά και καθολικού) πληθυσμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των νήσων της N.A. Μεσογείου. Ισχυρή ένδειξη της εμφάνισης αυτής της κοινοτικότητας είναι η σύνταξη, κατά τη δεκαετία του 1540, της γραμματικής της κοινής νεοελληνικής του N. Σοφιανού, η οποία γράφεται για να βοηθήσει «το γένος των Γραικών» να μορφωθεί και να επανακτήσει τη δόξα των αρχαίων Ελλήνων προγόνων του.

Stradioti του 1507, (σχέδιο του 1789)

* Το πρώτο νεοελληνικό


Τα όσα ανέφερα θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να προσδιορίσουμε τις χρονικές αρχές της νεοελληνικής λογοτεχνίας· και να πούμε ότι ένας αριθμός λογοτεχνικών έργων που γράφτηκαν τον 16ο αιώνα στη νεοελληνική γλώσσα (δημώδη ή διαλεκτική) θα πρέπει να είναι νεοελληνικά, γιατί σύμφωνα με ισχυρές ενδείξεις θα πρέπει να γράφτηκαν από ανθρώπους με νεοελληνική εθνοτική συνείδηση. Λέω ένας αριθμός, γιατί δεν υπάρχουν στοιχεία που να μας επιτρέπουν να προσδιορίσουμε την εθνοτική συνείδηση ανθρώπων όπως ο Μπεργαδής (ο ποιητής του Απόκοπου, 1509) ή ο ποιητής των κυπριακών Ερωτικών Ποιημάτων των μέσων του αιώνα. Θα πρέπει να φτάσουμε στο τέλος του 16ου αιώνα, στα έργα της κρητικής λογοτεχνίας της Ακμής, για να βρούμε (όπως μας δείχνουν οι Γ. Σεφέρης, Στ. Αλεξίου και N. Παναγιωτάκης) εκείνα τα έργα που μπορούν χωρίς επιφυλάξεις να χαρακτηριστούν νεοελληνικά.


Ωστόσο αισθάνεται κανείς ότι, όταν ο A. Γραδενίγος, το 1676, χαρακτήριζε τον Χορτάτση «κορυφαίον των ποιητών εις τούτο το γένος» (στο νεοελληνικό γένος) δεν θα πρέπει να τον συνέκρινε μόνο με «ομογενείς» ποιητές μεταγενεστέρους του. Το ότι οι πριν από τον Χορτάτση ποιητές με νεοελληνική συνείδηση θα πρέπει να ήταν αρκετοί, μας το δείχνει η σειρά (που ξεκινά με τον λατινόγλωσσο Μάρουλλο) των ποιημάτων-εκκλήσεων προς τους Δυτικούς να ελευθερώσουν την Ελλάδα, των γραμμένων στην αρχαία ελληνική, οι ποιητές των οποίων αυτοπροσδιορίζονται ως Ελληνες μέσα από τους ίδιους τούς στίχους τους: το ποίημα του M. Μουσούρου προς τον Πλάτωνα (1513), το Προτρεπτικόν και προγνωστικόν του Ιω. Γεμιστού (1516), ο Θρήνος εις την Ελλάδος καταστροφήν του A. Επαρχου (1544), ένα επίγραμμα του M. Δεβαρή (π. 1560). Μας το δείχνουν, ακόμη, και οι γραμμένοι από τον N. Σοφιανό νεοελληνικοί 15σύλλαβοι (που τους εξέδωσε ο M. Βίττι), οι οποίοι περιέχονται σε δύο σκηνές της ιταλικής κωμωδίας Οι τρεις τύραννοι του A. Ricchi (1533), ο εμφανιζόμενος ως Κωνσταντινουπολίτης πρωταγωνιστής των οποίων αυτοπροσδιορίζεται ως Ελληνας. Οι στίχοι αυτοί μπορούν να θεωρηθούν ως το πρώτο νεοελληνικό λογοτεχνικό κείμενο.


H εμφάνιση αυτού του κειμένου μέσα σε ένα ιταλικό έργο και ανάμεσα στα γραμμένα από Ελληνες στην αρχαία ελληνική και τη λατινική ποιήματα που ανέφερα, τα οποία ανήκουν περισσότερο στη λογοτεχνία του Ουμανισμού, είναι δηλωτική των διαπολιτισμικών συνθηκών μέσα από τις οποίες κάνει την εμφάνισή της η νεοελληνική λιγοτεχνία, συνθηκών που αποτελούν, περισσότερο ή λιγότερο, και διαχρονικό πεδίο παραγωγής της. Δεν είναι χωρίς σημασία ότι τα σπουδαιότερα έργα της λογοτεχνίας μας από τις αρχές της ως και τον 19ο αιώνα είναι γραμμένα από ποιητές δίγλωσσους· ούτε ότι τα σημαντικότερα από εκείνα τα έργα που εκφράζουν παραστατικότερα τη νεοελληνική φυσιογνωμία συνομιλούν με δυτικά πρότυπα.


ΝΑΣΟΣ ΒΑΓΕΝΑΣ | Κυριακή 21 Δεκεμβρίου 2003
Ο κ. Νάσος Βαγενάς είναι καθηγητής της Θεωρίας και Κριτικής της Λογοτεχνίας στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Αλφειος Ποταμός 

Εμείς κρατάμε το σπίρτο της επανάστασης.

του Έσπερου.

Λίγος καιρός έχει περάσει από τις τελευταίες εκλογές και, όπως συμβαίνει πάντοτε, όλα ξεχάστηκαν. Οι «σωτήρες» σύντομα θα αποδειχτούν «εφιάλτες».

Οι «μισθοφόροι» ψηφοφόροι, που βολεύτηκαν γλείφοντας το κάθε κομματόσκυλο, έριξαν τη ψήφο τους έβγαλαν τους νικητές και όλοι έζησαν για λίγα λεπτά την ψευδαίσθηση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Τώρα λούφαξαν και θα περιμένουν 4 χρόνια για να ξαναγίνουν «ενεργοί» πολίτες.

Το κοινοβουλευτικό καθεστώς δεν πρόκειται να γκρεμιστεί με εκλογές, αφού τα δύο μεγάλα κόμματα (της κεντροδεξιάς ΝΔ και το σοσιαλδημοκρατικό ΠΑΣΟΚ) έχουν τους «μη παραγωγικούς» ψηφοφόρους τους και θα κερδίζουν το απαραίτητο ποσοστό που χρειάζονται για να βρίσκονται στην εξουσία. Τα αστικά κόμματα έχουν πάψει εδώ και χρόνια να βρίσκουν πραγματικές λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες και έχουν περιοριστεί στην χάρτινη προπαγάνδα. Μέχρι τώρα το καθεστώς στηριζόταν στη «ψευδαίσθηση» της ελευθερίας, που τελικά ήταν ο Δούρειος Ίππος για την πλήρη υποταγή στην παγκόσμια διακυβέρνηση.

Οι κάθε λογής «αρχηγίσκοι» των αστικών κομμάτων απλώνανε, σαν να ήτανε ζητιάνοι, τα χέρια τους στις πολυεθνικές, για να πάρουν κάποια χορηγία ώστε να χτίσουν τα μαγαζάκια τους. Τώρα ήρθε η ώρα οι δανειστές να τους εκβιάσουν ζητώντας πίσω τα δανεικά και με τόκο. Και οι Εβραίοι ήταν ανέκαθεν αδίστακτοι τοκογλύφοι. Η πραγματική σύγκρουση είναι αυτή ανάμεσα στις δυνάμεις αντίστασης στον καπιταλισμό από τη μία και τους διεφθαρμένους συνεργάτες του καπιταλισμού από την άλλη.




Η οικονομική κρίση δεν είναι η ταφόπλακα του καπιταλισμού, όπως κάποιοι με αφέλεια προέβλεπαν, αλλά η ενδυνάμωση και μετενσάρκωσή του. Ο φιλελευθερισμός μας οδήγησε στη διάλυση της φυλής και στην ασυδοσία της κοινωνίας. Η κοινότητα σαν έννοια έπαψε να υπάρχει και αντικαταστάθηκε από τον ατομισμό. Τώρα οι Εβραιοσιωνιστές γυρίζουν σελίδα και θέλουν να δημιουργήσουν την πολυφυλετική κοινωνία της εξαθλιωμένης ανθρωπομάζας. Θέλουν να δημιουργήσουν άχρωμες μάζες χωρίς εθνικές πολιτιστικές ή θρησκευτικές ιδιαιτερότητες. Εργαζόμενους σκλάβους που θα δουλεύουν συνεχώς για να πολλαπλασιάζουν τα κέρδη του παγκόσμιου κεφαλαίου.

Οι καπιταλιστές για να επιβιώσουν θέλουν φτηνό εργατικό δυναμικό. Άρα εισάγουν εξαθλιωμένους προλετάριους από τις τριτοκοσμικές χώρες και δημιουργούν με το ζόρι πολυφυλετικές κοινωνίες. Σε αυτήν την προσπάθεια έχουν βρει σύμμαχους τους φιλελεύθερους / διεθνιστές κάθε είδους που υποστηρίζουν με κάθε τρόπο τους λαθρομετανάστες και ενισχύουν το κεφάλαιο. Για τους καπιταλιστές η Ελλάδα θα συνεχίσει να υπάρχει ως έκταση ως χώρος αλλά δεν θα υπάρχουν Έλληνες και η Ελλάδα ως χώρα.




Αυτός που θα αντιδράσει σε αυτό το παγκόσμιο καθεστώς της παγκοσμιοποίησης, πρέπει να πιστεύει στις ιδέες του και να είναι έτοιμος να θυσιαστεί για αυτές. Και οι εθνικιστές και εθνικοσοσιαλιστές επαναστάτες έχουν ιστορικά αποδείξει ότι δεν φοβούνται να πεθάνουν για τις ιδέες τους. Εμείς μάθαμε να κάνουμε καθημερινό αγώνα. Αντίσταση και ανυπακοή σε αυτό το σάπιο κρατικό μηχανισμό, κάθε μέρα κάθε ώρα και στιγμή. Και σίγουρα οι φυλακίσεις δεν μας τρομάζουν αντιθέτως μας δυναμώνουν.




Για αυτό η κυβέρνηση σκέφτηκε να επιστρατεύσει τα μαντρόσκυλά της για να μας φοβίσουν. Το καθεστώς θα πέσει μόνο με κινηματική διαδικασία δηλαδή με κοινωνικό ξεσηκωμό. Για αυτό πιστεύω ότι μια εθνικιστική επανάσταση πρέπει να είναι και κοινωνική. Πολλοί λένε ότι ο λαός δεν αντιδρά. Όμως αυτό είναι φυσικό, αφού δεν υπάρχει οργανωμένο κίνημα αυτή τη στιγμή, που θα δώσει την ελπίδα για μια καλύτερη ζωή και θα ξεσηκώσει τον κόσμο στους δρόμους. Οι ιδέες υπάρχουν αλλά πρέπει κάποιοι να τις διαδώσουν.




Οι εθνικιστικές και εθνικοσοσιαλιστικές οργανώσεις, που δρουν στις τοπικές κοινωνίες, πρέπει να δίνουν το παρόν με αγωνιστικές κινητοποιήσεις με τα λάβαρα, τα σύμβολα και τα συνθήματα τους, αλλά παράλληλα θα πρέπει να παράγουν και κοινωνικό έργο.




Χρειάζεται να δείξουν αλληλεγγύη και συντροφικότητα στον εξαθλιωμένο Έλληνα. Με τη βοήθεια του εθελοντισμού πρέπει να κτιστούν δίκτυα διανομής βοήθειας προς τους αναξιοπαθούντες και τα φτωχά νοικοκυριά. Μια κοινωνική βοήθεια που θα δίνεται με διακριτικό τρόπο προκειμένου να μην αισθανθούν ταπεινωμένοι οι Έλληνες. Σε λίγο η κρίση θα αρχίσει να κτυπάει ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Όταν αντιληφθεί ο λαός ποια ακριβώς «κοράκια» κερδίζουν από τη δική του εξαθλίωση, τότε τα πράγματα θα είναι εντελώς διαφορετικά.




Ούτε η προπαγάνδα των μέσων ενημέρωσης ούτε οι φραστικοί ακροβατισμοί του κάθε «αρχηγίσκου» θα μπορέσουν να σταματήσουν το ποτάμι της οργής. Αυτό το έθνος, που τώρα κατηγορείται ότι παραμένει παθητικό αποδεχόμενο τη μοίρα του, θα ξεσηκωθεί και θα ανατρέψει τα πάντα.




Γιατί πρέπει να καταρρεύσουν όλα εκείνα, που μας κρατούν μια ζωή ραγιάδες.


Και το σπίρτο που θα ανάψει την φλόγα του εθνικού ξεσηκωμού το κρατάμε εμείς.

ΜΑΥΡΟΣ ΚΡΙΝΟΣ

ΜΗΝΥΜΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΔΡΑΣΙΣ-ΚΕΣ

Η φοιτητική ένωση ΔΡΑΣΙΣ – ΚΕΣ κατά την μακρά διάρκεια της ύπαρξης της κράτησε μια γραμμή αυτονομίας έναντι των άλλων φοιτητικών οργανώσεων των κομμάτων του κατεστημένου, που υπηρετούν τον εθνικό διχασμό σε δεξιά και αριστερά . Το ΔΡΑΣΙΣ – ΚΕΣ ας σημειωθεί δεν αποτελεί πολιτική οργάνωση ώστε να απαιτούμε από αυτό την κατάθεση ολοκληρωμένων πολιτικών προτάσεων και ιδεολογικών κατευθύνσεων . Εκείνο όμως που πέτυχε είναι να κρατήσει στις ψυχές των νέων ανθρώπων που πέρασαν κατά καιρούς από τις τάξεις του, αναπεπταμένη τη ελληνική σημαία και να αντισταθεί παλληκαρήσια στην συνομωσία της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας .
Κάποιοι προσάπτουν στο ΔΡΑΣΙΣ – ΚΕΣ την κατηγορία ότι είναι ένα φυτώριο ψηφοφόρων του Δημοκρατικού Συναγερμού και των παραφυάδων του, όπως το ΕΥΡΩΚΟ. Η απάντηση σε αυτή τη κατηγορία είναι πως από το 1974 και εντεύθεν δεν υπήρξε κάποια άλλη πολιτική οργάνωση που να εκφράζει ξεκάθαρες εθνικιστικές θέσεις ώστε να προσφέρεται ως πολιτική επιλογή. Για αυτό το φαινόμενο υπεύθυνη είναι η στείρα πολιτική συνείδηση του κυπριακού ελληνισμού που δεν μπόρεσε να γεννήσει ένα καθαρό εθνικιστικό λόγο και όχι το ΔΡΑΣΙΣ – ΚΕΣ.
Σήμερα όμως , η παρουσία του Εθνικιστικού Δημοκρατικού Κόμματος αλλάζει τα δεδομένα. Σήμερα υπάρχει η επιλογή του δημοκρατικού εθνικισμού και είμαστε βέβαιοι πως το ΔΡΑΣΙΣ-ΚΕΣ θα την ακολουθήσει . Εμείς θα στηρίξουμε την αυτόνομη πορεία τους όπως στηρίζουμε τη τακτική και τη φιλοσοφία όλων των αυτόνομων εθνικιστικών ομάδων.
Για μας , το κόμμα δεν είναι η δύναμη που ποδοπατεί την ελευθερία του προσώπου και των τοπικών εθνικών συνελεύσεων για να δημιουργήσει δήθεν ένα πειθαρχημένο σύνολο . Γιατί για μας η διεκδίκηση της εθνικής ελευθερίας δεν μπορεί να γίνει από ανδρείκελα αλλά από ελεύθερους πολίτες που η πειθαρχεία τους πηγάζει όχι από το φόβο του ροπάλου αλλά από τα βάθη της συνείδησης όπου βρίσκεται ο θρόνος της θεότητος και του πατριωτικού ήθους.
ΕΘΝΙΚΙΣΤΙΚΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ – ΕΔΗΚ
ΤΟΜΕΑΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ