ADES: H διαδικασία ανταλλαγής αεροπορικών δεδομένων και οι αναχαιτίσεις στο Αιγαίο

Tης Κύρας Αδάμ
Η κυβέρνηση δείχνει να προσανατολίζεται σε διαδικασία Ανταλλαγής Αεροπορικών Δεδομένων (ADES) με την Τουρκία κατά τη συνάντηση των πρωθυπουργών Παπανδρέου και Ερντογάν, με στόχο να μειώσει τις αναχαιτίσεις των τουρκικων μαχητικων στο Αιγαίο και επομένως την ένταση ανάμεσα στις δύο χώρες, προκειμένου να περιορίσει τις δαπάνες που προκύπτουν από αυτές. Αυτή η διμερής ηλεκτρονική ανταλλαγή αεροπορικών δεδομένων δεν είναι άγνωστη διαδικασία τόσο στην Αγκυρα όσο και στην Αθήνα:
Το 1999, στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, η Τουρκία είχε ενημερώσει και το ΝΑΤΟ και την Αθήνα για την πρόθεσή της να καταθέτει το καθημερινό πρόγραμμα πτήσεων (DFS) των τουρκικών μαχητικών στο Αιγαίο. Ο τότε υπουργός Εξωτερικών και νυν πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου είχε αντιδράσει θετικά και μάλιστα είχε δηλώσει από το βήμα της Βουλής ότι αυτή η ενέργεια της Τουρκίας με το DES αποτελεί πράξη καλής θέλησης της Αγκυρας.
Ωστόσο, το υπουργείο Αμύνης, ύστερα από ωριμότερη σκέψη, προφανώς, απέρριψε την προσφορά της Τουρκίας και εξακολούθησε να αναχαιτίζει τα τουρκικά μαχητικά, διότι έκρινε ότι με την κατάθεση, απλώς, του καθημερινού προγράμματος πτήσεων των τουρκικών μαχητικών στο Αιγαίο θα παραχωρούν τα ελληνικά δικαιώματα και αρμοδιότητες στην Τουρκία.
Η τωρινή πρόταση για ένα Σύστημα Ανταλλαγής Αεροπορικών Δεδομένων (ADES) στην ουσία αποτελεί αντιγραφή της πρότασης του 1999 για το DES με μια κεφαλαιώδη προσθήκη, αν η συμφωνία αυτή καταλήξει:
Δεν θα δίνει μόνον η Τουρκία στην Ελλάδα το πρόγραμμα πτήσεων των τουρκικών στρατιωτικών αεροσκαφών στο Αιγαίο, αλλά το ίδιο θα κάνει και η Ελλάδα προς την Τουρκία για τις πτήσεις των ελληνικών στρατιωτικών αεροσκαφών στο Αιγαίο.
Στην περίπτωση που συμφωνηθεί τώρα το ADES, τότε είναι μάλλον προφανές ότι στο βωμό της μείωσης των στρατιωτικών δαπανών παραχωρούνται επί της ουσίας ελληνικά δικαιώματα στην Τουρκία, που διατηρεί επιπλέον το δικαίωμα του αιφνιδιασμού:

Τα τουρκικά αεροσκάφη δεν θα καταθέτουν στην Αθήνα τα προβλεπόμενα από τον ICAO σχέδια πτήσης τους στο Αιγαίο.

Με το σύστημα ADES (όπως και με το προηγούμενο, απορριφθέν από την Ελλάδα σύστημα DES του 1999) η Τουρκία δεν θα περιλαμβάνει και δεν θα αναφέρει το σημείο εισόδου και εξόδου των τουρκικών αεροσκαφών στο FIR Αθηνών. Με τη μη παροχή στην Ελλάδα των σημείων εισόδου και εξόδου στο FIR Αθηνών αυτομάτως καταργούνται οι αρμοδιότητες της Αθήνας για την παροχή εναέριας κυκλοφορίας στο FIR Αθηνών, που έχει παραχωρηθεί στην Ελλάδα από τον ICAO, με τη σύμφωνη γνώμη της Αγκυρας.

Αν τα τουρκικά αεροσκάφη δεν καταθέτουν σχέδια πτήσης, σύμφωνα με τους κανόνες του ICAO, τότε δεν θα υποχρεούνται να αναφέρουν και τις συσκευές έρευνας και διάσωσης που φέρουν τα τουρκικά αεροσκάφη. Κατ' αυτό τον τρόπο όμως, η Αθήνα θα φαίνεται ότι απεμπολεί τις αρμοδιότητες για παροχή υπηρεσιών έρευνας και διάσωσης στο FIR Αθηνών, που έχουν παραχωρηθεί από τον ICAO.

Μια τυχόν αποδοχή και συμφωνία ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία για το ADES εγείρει αυτομάτως θέμα εύρους του ελληνικού εναέριου χώρου των 10 ν.μ., με δεδομένο ότι η Τουρκία αναγνωρίζει σταθερά και στην πράξη μόνον τα 6 ν.μ.

Μια τυχόν διμερής ελληνοτουρκική συμφωνία χωρίς σαφέστατη και κατηγορηματική αναφορά (και αποδοχή από την Τουρκία) των 10 ν.μ. του ελληνικού εναέριου χώρου είναι σαφές ότι τορπιλίζει το ελληνικό κυριαρχικό δικαίωμα των 10 ν.μ.

Σε μια τέτοια περίπτωση η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας καθίσταται θέμα ακόμη πιο περίπλοκο και ετεροβαρές υπέρ της Τουρκίας.

Αν δεν αναφέρονται κατηγορηματικά τα 10 ν.μ., τότε η Ελλάδα περιέρχεται σε δυσχερή θέση αφού περιορίζεται σημαντικά ο χρόνος αντίδρασης των ελληνικών αεροπορικών δυνάμεων με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ασφάλεια και την άμυνα της χώρας.

Μια τυχόν ελληνοτουρκική συμφωνία για το ADES φέρει σαφώς στο προσκήνιο το θέμα των γκρίζων ζωνών.

Αν δεν υπάρχει ρητή δέσμευση ότι τα τουρκικά μαχητικά δεν θα παραβιάζουν την κυριαρχία όλων των ελληνικών νήσων, νησίδων και βραχονησίδων (συμπεριλαμβανομένων και των Ιμίων), τότε αποκτά υπόσταση η τουρκική θέση περί γκρίζων ζωνών στο Αιγαίο και ενισχύεται η τουρκική έμπρακτη αμφισβήτηση της ελληνικότητας νήσων του Αιγαίου.

Μια ελληνοτουρκική συμφωνία ADES δεν θα επιτρέψει στην Αθήνα να αναχαιτίζει τα τουρκικά μαχητικά, διότι αυτά θα θεωρούνται εκ των προτέρων «φίλια» αεροσκάφη, αφήνοντας εκ των πραγμάτων στην Αγκυρα το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού σε περίπτωση σχεδιασμού ενέργειας που θα συνιστά απειλή.

Πρέπει να σημειωθεί ακόμα ότι το 2006 η Αγκυρα προσπάθησε να μετατρέψει την πρότασή της για το καθημερινό πρόγραμμα πτήσεων στο Αιγαίο σε σύστημα ADES, απαιτώντας δηλαδή από την Ελλάδα να υποβάλλει και εκείνη στην Τουρκία το ελληνικό πρόγραμμα ελληνικών πτήσεων στο Αιγαίο. Ομως η τότε κυβέρνηση της Ν.Δ. απέρριψε το τουρκικό αίτημα.

Τον Δεκέμβριο του 2010 το ελληνικό ΥΠΕΞ, όμως, αποδέχθηκε διάταξη του ICAO, σύμφωνα με την οποία τα τουρκικά αεροσκάφη μπορούν να πετούν στο Αιγαίο ανεξέλεγκτα, διότι «στο Αιγαίο επικρατούν ειδικές συνθήκες». Σημειώνεται ακόμη ότι τα κίνητρα της δήθεν λευκής απεργίας των Ελλήνων πιλότων ήταν πρωτίστως τα εθνικά θέματα και όχι τα οικονομικά. Και τούτο, διότι, σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες, τελευταίως έχει δοθεί εντολή στους Ελληνες πιλότους να μην αναχαιτίζουν τα τουρκικά αεροσκάφη, αλλά να τα παρακολουθούν από μεγάλες αποστάσεις. 

ΠΗΓΗ:strategy-geopolitics