Οι συνέπειες των αραβικών εξεγέρσεων

Προφανώς μόνο υποθέσεις μπορούμε να κάνουμε σχετικά με τις συνέπειες των εξεγέρσεων στον αραβικό κόσμο, καθώς αγνοούμε βασικές μεταβλητές, όπως π.χ. αν θα υπάρξουν και άλλες εξεγέρσεις, σε ποιες χώρες θα γίνει τελικά αλλαγή καθεστώτος και σε ποιες θα γίνουν απλώς κάποιες παραχωρήσεις προς τους διαδηλωτές, και αν είναι πιθανή η ιρανοποίηση π.χ. της Αιγύπτου ή, έστω, η επικράτηση ενός «λάιτ» πολιτικού Ισλάμ (τουρκικού τύπου) στη χώρα αυτή ή σε κάποια άλλη (ενδεχομένως όχι άμεσα αλλά σε κάποιο βάθος χρόνου, ιδιαίτερα όταν εξατμιστεί η αρχική ευφορία και διαφανούν οι δυσκολίες διαχείρισης των οικονομικών προβλημάτων της χώρας από την όποια διάδοχη κυβέρνηση). Θα πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι ακόμη και σε περιπτώσεις –όπως η Τυνησία– όπου η εξέγερση ήταν επιτυχημένη και σχετικά αναίμακτη, λόγω της σοβαρότητας των υπό αντιμετώπιση προβλημάτων, δεν υπάρχει καμία βεβαιότητα για ταχεία μετάβαση σε μια σταθερή και σχετικά δημοκρατική διάδοχη κατάσταση. Παρατεταμένη αστάθεια και εσωτερικές συγκρούσεις σε πετρελαιοπαραγωγές χώρες θα προκαλέσουν προσωρινή αναστάτωση και άνοδο της τιμής του πετρελαίου (αφού τέτοιες καταστάσεις αποτελούν τη χαρά των κερδοσκόπων). Ωστόσο, οι ισορροπίες γρήγορα θα αποκατασταθούν, αφού όποιας ιδεολογίας και να είναι τα διάδοχα καθεστώτα, επιθυμούν την ομαλή ροή ενεργειακών πόρων που αποτελεί την κύρια και, συχνά, τη μόνη πηγή πλούτου για τις χώρες τους. Μόνο σε περίπτωση ανατροπής της σαουδαραβικής μοναρχίας ή παρατεταμένης εσωτερικής αστάθειας στη χώρα αυτή θα έχουμε απρόβλεπτης διάρκειας και εύρους αρρυθμίες στη διεθνή αγορά πετρελαίου. Εξάλλου, η Ευρώπη ανησυχεί για το ενδεχόμενο μεγάλου αριθμού προσφύγων σε περίπτωση εμφύλιας σύγκρουσης σε κάποια βορειοαφρικανική χώρα.
Αντικείμενο σοβαρής ανησυχίας αποτελεί το ενδεχόμενο αλλαγής της στάσης της Αιγύπτου απέναντι στο Ισραήλ. Αν και μια ανοιχτή επιδείνωση των σχέσεων δεν θεωρείται ιδιαίτερα πιθανή, θα είναι πολύ δύσκολο για την επόμενη ηγεσία της χώρας να διατηρήσει τον αποκλεισμό της Γάζας στα σημερινά επίπεδα. Η υπό αναδιαμόρφωση κατάσταση στην περιοχή αποτελεί και μια καλή ευκαιρία για την ισραηλινή ηγεσία να αντιληφθεί τα αδιέξοδα της σημερινής πολιτικής της στο παλαιστινιακό πρόβλημα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει, επίσης, η περίπτωση του Μπαχρέιν. Ενδεχόμενη ανατροπή της οικογένειας των Αλ Χαλίφα θα ανοίξει τον ασκό του Αιόλου για όλα τα μοναρχικά καθεστώτα του Περσικού Κόλπου, της Σαουδικής Αραβίας μη εξαιρουμένης.
Βαρύνουσας σημασίας θα είναι και οι προσπάθειες Τουρκίας και Ιράν (το οποίο αντιμετωπίζει το δικό του «Πράσινο Κίνημα») να διεκδικήσουν αυξημένη επιρροή στην περιοχή, κάτι που ενδέχεται να τις φέρει σε ευθεία αντιπαράθεση με τις παραδοσιακές σουνιτικές δυνάμεις, ενώ δεν αποκλείεται να δούμε Κίνα, Ρωσία και Ινδία να προσπαθήσουν να επωφεληθούν από τις μεταβαλλόμενες περιφερειακές ισορροπίες. Τέλος, οι δυτικές χώρες θα χρειαστεί να επαναπροσδιορίσουν τις σχέσεις τους με τα νέα καθεστώτα με βασικό εργαλείο την οικονομική βοήθεια, αλλά ενδεχομένως και να αναθεωρήσουν την πολιτική τους σχετικά με τα ισλαμικά κινήματα σε διάφορες χώρες της περιοχής.
Θάνος Π. Ντόκος, Γενικός Διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ.
ΠΗΓΗ